Tytuł Rola sołtysów we współczesnych społecznościach wiejskich Podtytuł Płeć jako czynnik różnicujący kapitał społeczny Autor Ilona Matysiak Język polski Wydawnictwo Scholar ISBN 978-83-7383-614-3 Rok wydania 2014 Warszawa Wydanie 1 liczba stron 240 Format pdf Spis treści Wprowadzenie 9
1. Specyfika społeczności wiejskich w Polsce 13
1.1. Wiejskość i obszary wiejskie a społeczności wiejskie 13
1.2. Charakterystyka społeczno-zawodowa mieszkańców wsi 14
1.3. Historyczne uwarunkowania zróżnicowań środowisk wiejskich w Polsce 19
1.4. Współczesne zróżnicowania środowisk wiejskich w Polsce 22
1.5. Kapitał społeczny w środowiskach wiejskich w Polsce 23
1.5.1. Tradycje współpracy społeczno-gospodarczej 25
1.5.2. Tradycje zrzeszeniowe 28
1.5.3. Kapitał społeczny we współczesnych środowiskach wiejskich 31
1.5.4. Przestrzenne zróżnicowania kapitału społecznego polskiej wsi 34
1.6. Role społeczne pań i panów w środowiskach wiejskich w Polsce 36
1.6.1. Role w gospodarstwie domowym i rolnym w ujęciu historycznym 37
1.6.2. Aktywność społeczna i polityczna pań wiejskich w ujęciu
historycznym 39
1.6.3. Role społeczne pań i mężczyzn we współczesnych środowiskach
Wiejskich 43
1.7. Podsumowanie 46
2. Mechanizmy rekrutacji elit w środowiskach wiejskich 48
2.1. Mechanizmy rekrutacji lokalnych elit politycznych 48
2.1.1. Rekrutacja polityczna a koncepcja kapitału społecznego 49
2.2. Kobiety w lokalnych elitach politycznych 50
2.2.1. Konsekwencje występowaniu pań w polityce 54
2.3. Elity w środowiskach wiejskich 57
2.4. Funkcja sołtysa w społeczności wiejskiej – rys historyczny 60
2.4.1. Funkcja sołtysa w społeczeństwie stanowym 60
2.4.2. Samorząd wiejski w okresie zaborów 62
2.4.3. Funkcja sołtysa w II Rzeczypospolitej 63
2.4.4. Funkcja sołtysa w okresie PRL 65
2.5. Uwarunkowania prawno-instytucjonalne funkcji sołtysa po 1989 r. 67
2.5.1. Sołectwo jako jednostka pomocnicza gminy 68
2.5.2. Sołtys jako instytucja samorządu wiejskiego 70
2.5.3. Fundusz sołecki 71
2.6. Kobiety w samorządzie wiejskim przed 1989 r. 74
2.7. Kobiety wśród sołtysów po 1989 r. 79
2.8. Podsumowanie 84
3. Metodologia badań empirycznych 85
3.1. Pytania badawcze i hipotezy 85
3.2. Metody badawcze 88
3.2.1. Analiza treści 91
3.2.2. Badanie sondażowe 93
3.2.3. Wielokrotne studium przypadku 95
3.3. Sposób prezentacji wyników 101
4. Rola sołtysa na podstawie zgłoszeń do konkursu Sołtys Roku 103
4.1. Charakterystyka społeczno-demograficzna sołtysów i sołtysek 103
4.2. Sołtysi i sołtyski w lokalnych strukturach i sieciach współpracy 108
4.3. Przedsięwzięcia wykonywane poprzez sołtysów i sołtyski 116
4.4. Rola sołtysa w świetle analizy zgłoszeń i opinii laureatów i laureatek 121
4.5. Okoliczności obejmowania funkcji sołtysa poprzez kobiety i mężczyzn 125
4.6. Podsumowanie 127
5. Determinanty obejmowania funkcji sołtysa poprzez kobiety i panów –
rozmiar jednostkowy 130
5.1. Podstawowe charakterystyki badanych sołtysów i sołtysek 130
5.2. Zasoby społeczne kobiet i mężczyzn obejmujących funkcję sołtysa 134
5.2.1. Kapitał kulturowy 134
5.2.2. Źródła utrzymania i doświadczenie zawodowe 136
5.2.3. Zaangażowanie społeczne 139
5.2.4. Pochodzenie – miejscowi i przybysze 143
5.2.5. Rodzina jako zasób sprzyjający zaangażowaniu społecznemu 146
5.3. Motywy towarzyszące obejmowaniu funkcji sołtysa 149
5.4. Podsumowanie 153
6. Determinanty obejmowania funkcji sołtysa poprzez kobiety i mężczyzn –
wymiar strukturalny i kontekstowy 157
6.1. Społeczna percepcja funkcji sołtysa 157
6.1.1. Funkcja sołtysa jako obiekt rywalizacji 157
6.1.2. Pozycja sołtysa w strukturach samorządu lokalnego 160
6.1.3. Oczekiwania społeczne wobec sołtysa 162
6.2. Środowisko lokalne jako kontekst obejmowania funkcji sołtysa poprzez
kobiety 166
6.2.1. Czynniki przestrzennego zróżnicowania udziału pań
wśród sołtysów 166
6.2.2. Występowanie kobiet w lokalnej sferze publicznej 176
6.2.3. Typy struktur i organizacji lokalnych 180
6.2.4. Wzory aktywności zawodowej 182
6.3. Podsumowanie 183
7. Aktywność sołtysów i sołtysek – typy działań i sieci współpracy 186
7.1. Rola sołtysa „w działaniu" 186
7.2. Strategie przywództwa sołtysów i sołtysek 196
7.3. Aktywność sołtysów i sołtysek w opiniach innych aktorów lokalnych 199
7.4. Kapitał społeczny sołtysów i sołtysek 200
7.4.1. Sołtysi i sołtyski w lokalnych organizacjach 201
7.4.2. Sieci współpracy sołtysów i sołtysek 203
7.4.3. Procesy wzmacniania kapitału społecznego 206
7.5. Funkcja sołtysa a upodmiotowienie pań wiejskich 210
7.6. Podsumowanie 212
Zakończenie 215
Bibliografia 221
Indeks osobowy 235
1. Specyfika społeczności wiejskich w Polsce 13
1.1. Wiejskość i obszary wiejskie a społeczności wiejskie 13
1.2. Charakterystyka społeczno-zawodowa mieszkańców wsi 14
1.3. Historyczne uwarunkowania zróżnicowań środowisk wiejskich w Polsce 19
1.4. Współczesne zróżnicowania środowisk wiejskich w Polsce 22
1.5. Kapitał społeczny w środowiskach wiejskich w Polsce 23
1.5.1. Tradycje współpracy społeczno-gospodarczej 25
1.5.2. Tradycje zrzeszeniowe 28
1.5.3. Kapitał społeczny we współczesnych środowiskach wiejskich 31
1.5.4. Przestrzenne zróżnicowania kapitału społecznego polskiej wsi 34
1.6. Role społeczne pań i panów w środowiskach wiejskich w Polsce 36
1.6.1. Role w gospodarstwie domowym i rolnym w ujęciu historycznym 37
1.6.2. Aktywność społeczna i polityczna pań wiejskich w ujęciu
historycznym 39
1.6.3. Role społeczne pań i mężczyzn we współczesnych środowiskach
Wiejskich 43
1.7. Podsumowanie 46
2. Mechanizmy rekrutacji elit w środowiskach wiejskich 48
2.1. Mechanizmy rekrutacji lokalnych elit politycznych 48
2.1.1. Rekrutacja polityczna a koncepcja kapitału społecznego 49
2.2. Kobiety w lokalnych elitach politycznych 50
2.2.1. Konsekwencje występowaniu pań w polityce 54
2.3. Elity w środowiskach wiejskich 57
2.4. Funkcja sołtysa w społeczności wiejskiej – rys historyczny 60
2.4.1. Funkcja sołtysa w społeczeństwie stanowym 60
2.4.2. Samorząd wiejski w okresie zaborów 62
2.4.3. Funkcja sołtysa w II Rzeczypospolitej 63
2.4.4. Funkcja sołtysa w okresie PRL 65
2.5. Uwarunkowania prawno-instytucjonalne funkcji sołtysa po 1989 r. 67
2.5.1. Sołectwo jako jednostka pomocnicza gminy 68
2.5.2. Sołtys jako instytucja samorządu wiejskiego 70
2.5.3. Fundusz sołecki 71
2.6. Kobiety w samorządzie wiejskim przed 1989 r. 74
2.7. Kobiety wśród sołtysów po 1989 r. 79
2.8. Podsumowanie 84
3. Metodologia badań empirycznych 85
3.1. Pytania badawcze i hipotezy 85
3.2. Metody badawcze 88
3.2.1. Analiza treści 91
3.2.2. Badanie sondażowe 93
3.2.3. Wielokrotne studium przypadku 95
3.3. Sposób prezentacji wyników 101
4. Rola sołtysa na podstawie zgłoszeń do konkursu Sołtys Roku 103
4.1. Charakterystyka społeczno-demograficzna sołtysów i sołtysek 103
4.2. Sołtysi i sołtyski w lokalnych strukturach i sieciach współpracy 108
4.3. Przedsięwzięcia wykonywane poprzez sołtysów i sołtyski 116
4.4. Rola sołtysa w świetle analizy zgłoszeń i opinii laureatów i laureatek 121
4.5. Okoliczności obejmowania funkcji sołtysa poprzez kobiety i mężczyzn 125
4.6. Podsumowanie 127
5. Determinanty obejmowania funkcji sołtysa poprzez kobiety i panów –
rozmiar jednostkowy 130
5.1. Podstawowe charakterystyki badanych sołtysów i sołtysek 130
5.2. Zasoby społeczne kobiet i mężczyzn obejmujących funkcję sołtysa 134
5.2.1. Kapitał kulturowy 134
5.2.2. Źródła utrzymania i doświadczenie zawodowe 136
5.2.3. Zaangażowanie społeczne 139
5.2.4. Pochodzenie – miejscowi i przybysze 143
5.2.5. Rodzina jako zasób sprzyjający zaangażowaniu społecznemu 146
5.3. Motywy towarzyszące obejmowaniu funkcji sołtysa 149
5.4. Podsumowanie 153
6. Determinanty obejmowania funkcji sołtysa poprzez kobiety i mężczyzn –
wymiar strukturalny i kontekstowy 157
6.1. Społeczna percepcja funkcji sołtysa 157
6.1.1. Funkcja sołtysa jako obiekt rywalizacji 157
6.1.2. Pozycja sołtysa w strukturach samorządu lokalnego 160
6.1.3. Oczekiwania społeczne wobec sołtysa 162
6.2. Środowisko lokalne jako kontekst obejmowania funkcji sołtysa poprzez
kobiety 166
6.2.1. Czynniki przestrzennego zróżnicowania udziału pań
wśród sołtysów 166
6.2.2. Występowanie kobiet w lokalnej sferze publicznej 176
6.2.3. Typy struktur i organizacji lokalnych 180
6.2.4. Wzory aktywności zawodowej 182
6.3. Podsumowanie 183
7. Aktywność sołtysów i sołtysek – typy działań i sieci współpracy 186
7.1. Rola sołtysa „w działaniu" 186
7.2. Strategie przywództwa sołtysów i sołtysek 196
7.3. Aktywność sołtysów i sołtysek w opiniach innych aktorów lokalnych 199
7.4. Kapitał społeczny sołtysów i sołtysek 200
7.4.1. Sołtysi i sołtyski w lokalnych organizacjach 201
7.4.2. Sieci współpracy sołtysów i sołtysek 203
7.4.3. Procesy wzmacniania kapitału społecznego 206
7.5. Funkcja sołtysa a upodmiotowienie pań wiejskich 210
7.6. Podsumowanie 212
Zakończenie 215
Bibliografia 221
Indeks osobowy 235
