Podmiot i dyskurs w świetle myśli wybranych przedstawicieli poststrukturalizmu francuskiego, 3FE9F5DCEB

Niniejsza praca jest próbą opisania kierunku zwanego poststrukturalizmem ze szczególnym uwzględnieniem teorii podmiotu, która wyłania się z pism Jacquesa Lacana, Michela Foucaulta i Jacquesa Derridy. Podkreślam historyczne pierwszeństwo wciąż zbyt mało znanego w Polsce Lacana i wzajemne relacje między wymienionymi myslicielami. Jednym z problemów jest dla mnie wielce problematyczna koncepcja podmiotu (autora, człowieka), który wbrew wczesnym zapewnieniom francuskich myślicieli o jego „śmierci” na rzecz tekstu, pisma i dyskursu, przeżył i nadal działa. To właśnie etyczne działanie, główna cecha podmiotu, a nie wiedza istoty myślącej, Cogito, sprawiają, iż teoria zaproponowana poprzez poststrukturalistów jest inna od powszechnie znanych, niemniej dość spójna i konsekwentna. Zbiór poststrukturalistycznych koncepcji dotyczących podmiotu trudno jednak sprawnie przekuć na system języka, bowiem opierają się one na założeniu, że istnieje różnica między aktem (czynem) a treścią wypowiedzi, którą pozwala na nasze „zamieszkanie” w języku. Zatem, jakkolwiek aby tej teorii nie sformułować, zawsze jest ona nie do końca adekwatna wobec żywej, mówiącej istoty, którą określamy podmiotem wypowiedzi. Problem polega na tym, że podmiot wypowiedzi czyli ja myślące, które objawia się w treści wypowiedzi; oddzielony jest przepaścią od podmiotu wypowiedzenia czyli ja działającego – piszącego, mówiącego, interpretującego, zachowującego się etycznie. Myślący podmiot nie jest podmiotem poststrukturalizmu, jest nim podmiot wypowiedzenia dokonujący aktów, za które ponosi odpowiedzialność. Mówiąc prościej, to, co podmiot mówi, nie nadąża za tym, iż podmiot mówi. A to, że mówi jest zawsze uwikłane w etykę podmiotu.


„Książka jest próbą wydobycia oryginalnych rysów pojęcia podmiotu, jakie pojawiło się w pracach czołowych przedstawicieli francuskiego poststrukturalizmu: J.Lacana, J.Derridy, M.Foucaulta. Autorka stawia tezę,zasadniczy przełom w tej materii zaczął się w pracach francuskiego psychoanalityka Lacana, podczas gdy pozostali autorzy wyciągali z tego szereg konsekwencji w swej twórczości. Oczywiście, jak to głównie bywa w takich przypadkach, tego rodzaju teza jest dyskusyjna, lecz – jak sądzę – nie całkiem bezpodstawna. Autorka w książce przytacza szereg przekonujących argumentów, które ją uzasadniają. Ukazują to w głównej mierze trzy podrozdziały pierwszej części, w których omawia założenia koncepcji podmiotu Lacana, Derridy i Foucaulta. Przekonuje tez twierdzenie autorki, iż poststrukturalistyczny podmiot u tych trzech autorów nie zawiera się w ramach klasycznego pojęcia struktury, które znamionowało podejścia tradycyjnie strukturalistyczne.
Książka przynosi niewątpliwie świeże spojrzenie na współczesną tradycję myśli poststrukturalnej, sytuując ją w szerokim i niezwykle różnorakim kontekście współczesnej filozofii. Autorka daje w niej świadectwo prawidłowej orientacji w problematyce nurtu, akcentując najbardziej oryginalne aspekty tej...