Analiza słownictwa zawartego w niniejszym tomie pozwoliła nam uświadomić sobie, jak niemało zmian nastąpiło w powszednim bytowaniu społeczeństwa polskiego w ciągu XX wieku. Zmiany te znalazły niekiedy swoje odbicie także w słownictwie. Najwięcej różnic pomiędzy językiem, jakim posługiwał się Żeromski, a polszczyzną współczesną zaobserwować można w słownictwie kulinarnym. Pod tym względem polszczyzna pisarza, zwłaszcza w materiałach autobiograficznych (dzienniki, listy) stanowi swoisty dokument epoki. Można w niej spotkać wyrazy, w pełni niezrozumiałe dla dzisiejszego czytelnika, jak np. Rosolis, bretnalówka czy szpagatówka (nazwy napojów alkoholowych), niejednokrotnie w Słowniku Doroszewskiego notowane i ilustrowane jedynym cytatem właśnie zaczerpniętym z tekstów Żeromskiego.
Zniknęły z naszych miast takie lokale gastronomiczne, jak resursy i szynkownie. Zmieniła się w wielkim stopniu medycyna i dietetyka. Choremu na gruźlicę Żeromskiemu lekarze kazali pić dużo mleka, koniak i piwo (w czasie świąt obszernanocnych wszystkie restauracje w Zakopanem były zamknięte, skarżył się więc w listach, że na piwo musiał chodzić do szynku aż pod Nosal) oraz kreozot i tran (butelką tranu zaspokajał więc głód, kiedy oczekiwał przesyłki pieniędzy).
BARBARA BARTNICKA – językoznawca, prof. Dr hab. W Instytucie Języka Polskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Główne zainteresowania naukowe i publikacje:
– semantyka form gramatycznych (Adiektywizacja imiesłowów w języku polskim, 1970; Funkcje semantyczno-składniowe bezokolicznika we współczesnej polszczyźnie, 1982);
– dialektologia (Podstawowe wiadomości z dialektologii polskiej, 1965; Polskie ludowe nazwy grzybów, 1964);
– język pisarzy (Studia nad językiem pisarzy, 1992; O języku Henryka Rzewuskiego, 1996 i 1998);
– dydaktyka języka ojczystego, a także języka polskiego jako obcego (linia podręczników szkolnych i uniwersyteckich).
