choćby w naszej, polskiej narracji historycznej, która wprost ugina się pod ciężarem mitów służących często doraźnym celom politycznym, rzadko zdarza się taka przepaść pomiędzy mniemaniem historycznym a wiedzą zbudowaną na fundamencie rzetelnych i obiektywnych badań źródłowych.
Unia rosyjsko-polska, bo o niej jest przecież ta książka, jest w dziedzinie badań białą plamą, a w dziedzinie mniemania czarną dziurą. Innymi słowy przeciętny Polak nie ma o tym okresie praktycznie żadnej wiedzy, a jego przeświadczenia, wsparte na nauce historii i języka polskiego w szkole polskiej, od podstawówki począwszy, na liceach skończywszy, dają się zredukować do prostego "be" i "cacy", gdzie "be" są oczywiście prymitywni Moskale, a "cacy" walczący o wolność monolit narodu polskiego.
Ten okres naszych dziejów wymaga rzetelnych badań, wolnych od charakterystycznych dla mitu i baśni uproszczeń, i pobudzania emocji. Wymaga po prostu rozumnego, metodycznego opowiedzenia od nowa. Jasne, iż polityczność bieżąca temu nie sprzyja.
Historia stosunków polsko-rosyjskich pełna jest krzywd, o których każda ze stron snuje odrębną opowieść. Nie ma woli nie tylko pojednania, ale - jak się wydaje wspólnej rozmowy. Narracje historyczne obu krajów, społeczeństw i narodów nie tylko prawie nie mają punktów zbieżnych, ale chwilami można odnieść wrażenie, że są wykonane przeciw sobie wzajem.
Ręka wyciągnięta w geście pojednania - obojętnie: z tej czy z tamtej strony - trafia w pustkę bądź w zaciśnietą pięść. Prywatnie Polacy i Rosjanie potrafią ze sobą rozmawiać, robić interesy, nawet znaleźć wspólnego wroga i bliskich przodków.
Na szczeblu politycznym dialog zmienia się w monolog. Po obu stronach do głosu dochodzą kompleksy i przeświadczenie o wyszości jednych nad drugimi. Diabeł tkwi w każdym szczególe i nawet nieistotne różnice czyni oceanami niezrozumienia, niemożliwymi do przebycia.
O tym, by spróbować zrozumieć siebie, swą odmienną kulturę, nieprzystępną historię - nie ma mowy. Autorzy tej książki: Lech Mażewski, Dariusz Szpoper, Paulina Łazor, Wojciech Turek, Piotr Żywiecki, Piotr M.
Pilarczyk, Michał Gałędek, Bronisław Sitek, Jakub J. Szczerbowski, Anna Klimaszewska, Tomasz T. Majer, Piotr Majer, Adam Wielomski, Jacek Bartyzel, Andrzej Sylwestrzak i Marcin Michalak nie tylko inicjują tak potrzebne badania nad dziejami unii polsko-rosyjskiej, ale stawiają na ich drodze milowe kroki.
Warto się nad tą książką pochylić nie tylko po to, żeby zdobyć rzetelną wiedzę o tym, co było i pozbyć się zaśmiecających mózgi mitów,przede wszystkim po to, aby zobaczyć polską współczesność i nas samych na progu XXI wieku.
Kto wie, czy nie powinniśmy intensywniej szukać rozumu, którego nie umieli znaleźć nasi przodkowie...
