Tytuł Prawo do odliczenia VAT w świetle orzecznictwa TSUE Autorzy Beata Rogowska-Rajda, Tomasz Tratkiewicz Język polski Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska SA ISBN 978-83-8124-723-8 kolekcja Zagadnienia Podatkowe Rok wydania 2018 ilość stron 212 Format pdf Spis treści Wykaz skrótów............................................................................................................. 11
Przedmowa.................................................................................................................... 13
Wprowadzenie.............................................................................................................. 15
Rozdział I. Powstanie prawa do odliczenia podatku naliczonego......................................... 19
1. Działanie w charakterze podatnika – pierwszy podstawowy warunek powstania prawa do odliczenia podatku
naliczonego................................... 19
1.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 19
1.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 23
2. Związek z realizowaniem czynności opodatkowanych VAT – drugi podstawowy warunek powstania prawa do odliczenia
podatku naliczonego........................................................................................... 24
2.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 24
Istnienie związku z czynnościami opodatkowanymi VAT.................... 24
Bezpośredni charakter związku z czynnościami opodatkowanymi VAT............................................... 26
zastosowanie zakupionych towarów albo usług do czynności opodatkowanych VAT......................................... 28
„Cenotwórczość” kosztów........................................................................... 30
Ciągłość bezpośredniego związku z czynnościami opodatkowanymi VAT.................................. 31
Przykładowe oceny dokonane przez Trybunał........................................ 33
2.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 35
3. Ustalenie zakresu prawa do odliczenia podatku naliczonego w przypadku nabycia towarów lub usług związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej i pozostającej poza systemem VAT..................... 36
3.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 36
3.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 39
4. Ustalenie zakresu prawa do odliczenia podatku naliczonego w przypadku nabycia towarów albo usług związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej i celami prywatnymi............................................. 40
4.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 40
4.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 45
5. Ustalenie zakresu prawa do odliczenia podatku naliczonego w sytuacji nabycia towarów albo usług związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – opodatkowanej i zwolnionej z podatku VAT......................... 46
5.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 46
5.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 48
Rozdział II. Realizacja prawa do dokonania odliczenia podatku naliczonego..................... 51
1. Sposób realizacji prawa do odliczenia podatku naliczonego........................ 51
2. Zasady odliczania podatku naliczonego w przypadku transakcji krajowych opodatkowanych na zasadach
ogólnych....................................... 54
2.1. Formalne warunki odliczenia.................................................................... 54
2.2. Cel wprowadzenia formalnego warunku – posiadania faktury............ 55
2.3. Dopuszczalność odliczenia w sytuacji posiadania nieprawidłowo wystawionej faktury............................ 61
2.4. Dokonanie odliczenia w przypadku skorygowania faktury po dokonaniu transakcji.................................. 66
2.5. Dopuszczalność odliczenia w sytuacji niespełniania innych wymogów formalnych............................. 67
3. Zasady odliczania podatku naliczonego w przypadku transakcji objętych odwrotnym obciążeniem....................... 68
4. Zasady odliczania podatku naliczonego w pozostałych przypadkach....... 70
4.1. Transakcyjne wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów......................... 70
4.2. W środkuwspólnotowe nabycie towarów z tytułu przemieszczenia i pozostałe nabycia.............................. 74
4.3. Import towarów............................................................................................ 75
4.4. Nabycie towarów i usług, w odniesieniu do których ma wykorzystanie metoda kasowa.................................... 76
5. Terminy dokonywania odliczenia podatku naliczonego.............................. 76
5.1. Podstawowy termin, w jakim może zostać dokonane odliczenie podatku naliczonego............................. 76
5.2. Późniejsze dokonanie odliczenia podatku naliczonego......................... 79
5.3. Realizacja prawa do odliczenia podatku naliczonego a realizacja prawa do zwrotu nadpłaty w VAT...................... 81
6. Rozwiązania polskie............................................................................................ 84
6.1. Uwagi ogólne................................................................................................. 84
6.2. Odliczanie podatku naliczonego w sytuacji transakcji objętych zasadami ogólnymi............................. 86
6.3. Odliczanie podatku naliczonego w przypadku transakcji objętych odwrotnym obciążeniem......................... 88
6.4. Odliczanie podatku naliczonego w przypadku transakcyjnego w środkuwspólnotowego nabycia towarów.............. 89
6.5. Odliczanie podatku naliczonego w sytuacji importu towarów....... 90
6.6. Odliczanie podatku naliczonego poprzez podatników stosujących metodę kasową......................................... 90
6.7. Możliwość odliczenia podatku naliczonego w kolejnych okresach rozliczeniowych.................................. 91
Rozdział III. Wyłączenia i ograniczenia w odliczaniu podatku naliczonego......................... 93
1. „Derogacyjne” wyłączenie lub ograniczenie w odliczaniu podatku naliczonego................................. 94
1.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 94
1.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 100
2. Wyłączenie lub ograniczenie w odliczaniu podatku naliczonego dopuszczone w ramach klauzuli standstill....... 102
2.1. Uwagi ogólne w zakresie rozwiązań unijnych......................................... 102
2.2. Zakres dopuszczalności klauzuli standstill..................................... 103
2.3. Przepisy lub praktyka krajowa objęte klauzulą standstill...................... 105
2.4. Zmiana zakresu klauzuli standstill........................................................... 106
2.5. Konsekwencje przekroczenia dopuszczalnego zakresu klauzuli standstill............................ 107
2.6. Rozwiązania polskie..................................................................................... 109
3. Wyłączenie lub ograniczenie w odliczaniu podatku naliczonego objęte klauzulą standstill a wyłączenie albo ograniczenie „derogacyjne”.......................................................... 111
3.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 111
3.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 112
4. Wyłączenie albo ograniczenie w odliczaniu podatku naliczonego uwarunkowane cyklami koniunktury
gospodarczej..................................... 114
4.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 114
4.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 116
5. Wyłączenie w odliczaniu podatku naliczonego uzasadnione brakiem prawidłowej wiary................................ 117
5.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 117
5.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 122
6. Wyłączenie w odliczaniu podatku naliczonego uzasadnione zasadą zakazu nadużycia prawa...................... 126
6.1. Geneza zasady zakazu nadużycia prawa w obszarze VAT..................... 126
6.2. Zasada nadużycia prawa a zasada pewności prawa................................. 129
6.3. Przesłanki potrzebne do wystąpienia nadużycia prawa w VAT........... 130
6.4. Konsekwencje wystąpienia nadużycia....................................................... 132
6.5. Brak obowiązku transpozycji do przepisów krajowych zasady zakazu nadużycia prawa w VAT..................... 134
6.6. Przykładowe wyroki Trybunału, w których dokonano oceny pod kątem wystąpienia nadużycia prawa.................. 136
6.7. Rozwiązania polskie..................................................................................... 139
Rozdział IV. Korekta „wstępnego” odliczenia podatku naliczonego....................................... 151
1. Podmioty, których dotyczy system korekt podatku naliczonego................. 151
1.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 151
1.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 154
2. Zakres podatku naliczonego, jakiego dotyczy system korekt podatku naliczonego................................ 155
2.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 155
2.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 157
3. Przesłanki dokonywania korekt podatku naliczonego.................................. 157
3.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 157
3.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 163
4. Korekta podatku naliczonego w przypadku braku zapłaty................................ 166
4.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 166
4.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 170
5. Zasady i tryb dokonywania korekt podatku naliczonego............................. 174
5.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 174
5.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 176
6. Korekta podatku naliczonego w sytuacji wykonywania czynności pozostających poza systemem VAT........... 178
6.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 178
6.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 180
7. System korekt odliczonego podatku naliczonego a system opodatkowywania czynności prywatnych................... 182
7.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 182
Wyjątek dotyczący nieruchomości............................................................ 185
7.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 186
Bibliografia.................................................................................................................... 189
Wyroki Trybunału Sprawiedliwości........................................................................ 191
Unijne akty prawne i dokumenty urzędowe.......................................................... 205
Orzecznictwo polskich sądów administracyjnych................................................ 209
Przedmowa.................................................................................................................... 13
Wprowadzenie.............................................................................................................. 15
Rozdział I. Powstanie prawa do odliczenia podatku naliczonego......................................... 19
1. Działanie w charakterze podatnika – pierwszy podstawowy warunek powstania prawa do odliczenia podatku
naliczonego................................... 19
1.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 19
1.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 23
2. Związek z realizowaniem czynności opodatkowanych VAT – drugi podstawowy warunek powstania prawa do odliczenia
podatku naliczonego........................................................................................... 24
2.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 24
Istnienie związku z czynnościami opodatkowanymi VAT.................... 24
Bezpośredni charakter związku z czynnościami opodatkowanymi VAT............................................... 26
zastosowanie zakupionych towarów albo usług do czynności opodatkowanych VAT......................................... 28
„Cenotwórczość” kosztów........................................................................... 30
Ciągłość bezpośredniego związku z czynnościami opodatkowanymi VAT.................................. 31
Przykładowe oceny dokonane przez Trybunał........................................ 33
2.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 35
3. Ustalenie zakresu prawa do odliczenia podatku naliczonego w przypadku nabycia towarów lub usług związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej i pozostającej poza systemem VAT..................... 36
3.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 36
3.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 39
4. Ustalenie zakresu prawa do odliczenia podatku naliczonego w przypadku nabycia towarów albo usług związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej i celami prywatnymi............................................. 40
4.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 40
4.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 45
5. Ustalenie zakresu prawa do odliczenia podatku naliczonego w sytuacji nabycia towarów albo usług związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – opodatkowanej i zwolnionej z podatku VAT......................... 46
5.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 46
5.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 48
Rozdział II. Realizacja prawa do dokonania odliczenia podatku naliczonego..................... 51
1. Sposób realizacji prawa do odliczenia podatku naliczonego........................ 51
2. Zasady odliczania podatku naliczonego w przypadku transakcji krajowych opodatkowanych na zasadach
ogólnych....................................... 54
2.1. Formalne warunki odliczenia.................................................................... 54
2.2. Cel wprowadzenia formalnego warunku – posiadania faktury............ 55
2.3. Dopuszczalność odliczenia w sytuacji posiadania nieprawidłowo wystawionej faktury............................ 61
2.4. Dokonanie odliczenia w przypadku skorygowania faktury po dokonaniu transakcji.................................. 66
2.5. Dopuszczalność odliczenia w sytuacji niespełniania innych wymogów formalnych............................. 67
3. Zasady odliczania podatku naliczonego w przypadku transakcji objętych odwrotnym obciążeniem....................... 68
4. Zasady odliczania podatku naliczonego w pozostałych przypadkach....... 70
4.1. Transakcyjne wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów......................... 70
4.2. W środkuwspólnotowe nabycie towarów z tytułu przemieszczenia i pozostałe nabycia.............................. 74
4.3. Import towarów............................................................................................ 75
4.4. Nabycie towarów i usług, w odniesieniu do których ma wykorzystanie metoda kasowa.................................... 76
5. Terminy dokonywania odliczenia podatku naliczonego.............................. 76
5.1. Podstawowy termin, w jakim może zostać dokonane odliczenie podatku naliczonego............................. 76
5.2. Późniejsze dokonanie odliczenia podatku naliczonego......................... 79
5.3. Realizacja prawa do odliczenia podatku naliczonego a realizacja prawa do zwrotu nadpłaty w VAT...................... 81
6. Rozwiązania polskie............................................................................................ 84
6.1. Uwagi ogólne................................................................................................. 84
6.2. Odliczanie podatku naliczonego w sytuacji transakcji objętych zasadami ogólnymi............................. 86
6.3. Odliczanie podatku naliczonego w przypadku transakcji objętych odwrotnym obciążeniem......................... 88
6.4. Odliczanie podatku naliczonego w przypadku transakcyjnego w środkuwspólnotowego nabycia towarów.............. 89
6.5. Odliczanie podatku naliczonego w sytuacji importu towarów....... 90
6.6. Odliczanie podatku naliczonego poprzez podatników stosujących metodę kasową......................................... 90
6.7. Możliwość odliczenia podatku naliczonego w kolejnych okresach rozliczeniowych.................................. 91
Rozdział III. Wyłączenia i ograniczenia w odliczaniu podatku naliczonego......................... 93
1. „Derogacyjne” wyłączenie lub ograniczenie w odliczaniu podatku naliczonego................................. 94
1.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 94
1.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 100
2. Wyłączenie lub ograniczenie w odliczaniu podatku naliczonego dopuszczone w ramach klauzuli standstill....... 102
2.1. Uwagi ogólne w zakresie rozwiązań unijnych......................................... 102
2.2. Zakres dopuszczalności klauzuli standstill..................................... 103
2.3. Przepisy lub praktyka krajowa objęte klauzulą standstill...................... 105
2.4. Zmiana zakresu klauzuli standstill........................................................... 106
2.5. Konsekwencje przekroczenia dopuszczalnego zakresu klauzuli standstill............................ 107
2.6. Rozwiązania polskie..................................................................................... 109
3. Wyłączenie lub ograniczenie w odliczaniu podatku naliczonego objęte klauzulą standstill a wyłączenie albo ograniczenie „derogacyjne”.......................................................... 111
3.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 111
3.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 112
4. Wyłączenie albo ograniczenie w odliczaniu podatku naliczonego uwarunkowane cyklami koniunktury
gospodarczej..................................... 114
4.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 114
4.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 116
5. Wyłączenie w odliczaniu podatku naliczonego uzasadnione brakiem prawidłowej wiary................................ 117
5.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 117
5.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 122
6. Wyłączenie w odliczaniu podatku naliczonego uzasadnione zasadą zakazu nadużycia prawa...................... 126
6.1. Geneza zasady zakazu nadużycia prawa w obszarze VAT..................... 126
6.2. Zasada nadużycia prawa a zasada pewności prawa................................. 129
6.3. Przesłanki potrzebne do wystąpienia nadużycia prawa w VAT........... 130
6.4. Konsekwencje wystąpienia nadużycia....................................................... 132
6.5. Brak obowiązku transpozycji do przepisów krajowych zasady zakazu nadużycia prawa w VAT..................... 134
6.6. Przykładowe wyroki Trybunału, w których dokonano oceny pod kątem wystąpienia nadużycia prawa.................. 136
6.7. Rozwiązania polskie..................................................................................... 139
Rozdział IV. Korekta „wstępnego” odliczenia podatku naliczonego....................................... 151
1. Podmioty, których dotyczy system korekt podatku naliczonego................. 151
1.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 151
1.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 154
2. Zakres podatku naliczonego, jakiego dotyczy system korekt podatku naliczonego................................ 155
2.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 155
2.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 157
3. Przesłanki dokonywania korekt podatku naliczonego.................................. 157
3.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 157
3.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 163
4. Korekta podatku naliczonego w przypadku braku zapłaty................................ 166
4.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 166
4.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 170
5. Zasady i tryb dokonywania korekt podatku naliczonego............................. 174
5.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 174
5.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 176
6. Korekta podatku naliczonego w sytuacji wykonywania czynności pozostających poza systemem VAT........... 178
6.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 178
6.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 180
7. System korekt odliczonego podatku naliczonego a system opodatkowywania czynności prywatnych................... 182
7.1. Rozwiązania unijne...................................................................................... 182
Wyjątek dotyczący nieruchomości............................................................ 185
7.2. Rozwiązania polskie..................................................................................... 186
Bibliografia.................................................................................................................... 189
Wyroki Trybunału Sprawiedliwości........................................................................ 191
Unijne akty prawne i dokumenty urzędowe.......................................................... 205
Orzecznictwo polskich sądów administracyjnych................................................ 209
