Wydawnictwo lekarskie pzwl Zdrowie publiczne. rozdział 9

Tytuł Zdrowie publiczne. Rozdział 9 Podtytuł Profilaktyka zakażeń wirusem HIV i uzależnień wśród dzieci i młodzieży Autor Anna Pacian Język polski Wydawnictwo PZWL ISBN 978-83-200-5252-7 linia Minibook Rok wydania 2014 Format epub, mobi Spis treści Autorzy V Wstęp VII CZĘŚĆ I 1 1. Koncepcja zdrowia w medycynie – Teresa Bernadetta Kulik 3 1.1. Historyczno-ewolucyjna koncepcja zdrowia 3 1.2. Koncepcja mechanistyczno-redukcjonistyczna 4 1.3. Paradygmat socjomedyczny zdrowia 5 1.4. Paradygmat socjoekologiczny zdrowia 5 1.5. Promocja zdrowia 7 1.6. Wychowanie zdrowotne 8 1.7. Edukacja zdrowotna 10 1.8. Profilaktyka i jej znaczenie dla współczesnej koncepcji zdrowia 12 2. Zdrowie publiczne a medycyna społeczna – Maciej Latalski, Anna Pacian 18 2.1. Zakres i zadania medycyny społecznej 18 2.2. Zakres i zadania zdrowia publicznego 19 2.2.1. Podstawowe funkcje zdrowia publicznego 21 2.2.2. Znaczenie problematyki zdrowia publicznego i medycyny zapobiegawczej 23 2.2.3. Podstawowa opieka zdrowotna w realizacji treści zdrowia publicznego 24 2.3. Perspektywy medycyny rodzinnej w Polsce 27 3. Zdrowie publiczne jako dyscyplina naukowa – Leszek Wdowiak, Irena Woźnica 31 3.1. Podstawy teoretyczne dyscypliny 31 3.1.1. Określenie „nauka" w definicjach zdrowia publicznego 32 3.2. Podstawy formalno-prawne zdrowia publicznego jako dyscypliny naukowej 34 3.2.1. Kryteria naukowości danej dyscypliny według Augusta Comte’a 35 3.2.2. Podział obszarów wiedzy, dziedzin nauki, a także dyscyplin naukowych 36 3.2.3. Udział innych dziedzin i dyscyplin naukowych w realizacji celów zdrowia publicznego 37 3.2.4. Unia Europejska w upowszechnianiu badań naukowych z dziedziny zdrowia publicznego 40 3.3. Kształcenie przeddyplomowe i podyplomowe w zdrowiu publicznym 42 3.3.1. Kształcenie w zakresie zdrowia publicznego w Stanach Zjednoczonych i Europie 42 3.3.2. Proces boloński 43 3.3.3. Kształcenie kadr zdrowia publicznego w Polsce 44 4. Czynniki kształtujące stan zdrowia – Ewa Rudnicka-Drożak 51 4.1. Stan zdrowia społeczeństwa i jego uwarunkowania 51 4.1.1. Stan zdrowia ludności Polski na tle innych krajów 52 4.2. Zagrożenia środowiska naturalnego w Polsce 53 4.3. Źródła i zdrowotne konsekwencje zanieczyszczeń powietrza 54 4.3.1. Konsekwencje skażeń powietrza dla zdrowia człowieka 55 4.4. Zdrowotne konsekwencje skażeń wód 56 4.5. Degradacja gleb 58 4.6. Oddziaływanie wybranych metali na organizm człowieka 58 4.6.1. Oddziaływanie ołowiu na organizm człowieka 59 4.6.2. Oddziaływanie kadmu na organizm człowieka 60 4.7. Czynniki społeczne a zdrowie 61 5. Zachowania zdrowotne i ich związek ze zdrowiem – Dorota Żołnierczuk-Kieliszek 64 5.1. Zachowania zdrowotne 64 5.2. Sposób odżywiania się a zdrowie 66 5.3. Palenie tytoniu a zdrowie 73 5.3.1. Palenie bierne 78 5.3.2. Ustawa antynikotynowa 78 5.4. Picie alkoholu a zdrowie 79 5.4.1. Alkohol a ciąża 83 5.5. Aktywność fizyczna a zdrowie 84 5.5.1. Wymagany biologicznie poziom aktywności fizycznej 85 6. Zagrożenia zdrowia psychicznego – Marta Makara-Studzińska (red.) 88 6.1. Definicje zdrowia psychicznego – Aleksandra Rutkowska 88 6.2. Skala zaburzeń psychicznych rejestrowanych w placówkach psychiatrycznej opieki zdrowotnej – Marta Makara-Studzińska 93 6.2.1. Stan psychiatrycznej opieki zdrowotnej w Polsce 94 6.2.2. Polska na tle Europy 99 6.3. Higiena zdrowia psychicznego – Agnieszka Rolińska 100 6.4. Samobójstwa jako problem społeczny 105 6.4.1. Samobójstwa – definicja zjawiska – Joanna Milanowska 105 6.4.2. Etyczny aspekt samobójstw 106 6.4.3. Dynamika samobójstw 107 6.4.4. Samobójstwa w statystykach 109 6.4.5. Pomoc osobom zagrożonym samobójstwem 112 6.5. Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego – główne założenia – Marta Makara-Studzińska 114 7. Profilaktyka chorób cywilizacyjnych i społecznych – Agata Stefanowicz 123 7.1. Charakterystyka chorób cywilizacyjnych i społecznych 123 7.2. Profilaktyka chorób cywilizacyjnych – zasady ogólne 124 7.3. Epidemiologia, czynniki ryzyka i zasady profilaktyki wybranych chorób cywilizacyjnych 126 7.3.1. Choroby układu krążenia (ChUK) 126 7.3.2. Nowotwory złośliwe 129 7.3.3. Otyłość 134 7.3.4. Cukrzyca 135 7.3.5. Gruźlica 135 7.3.6. Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) 136 7.4. Programy profilaktyki chorób cywilizacyjnych w Polsce 136 7.4.1. Narodowy Program Zdrowia 137 8. Opieka medyczna w szkole w ramach zdrowia publicznego – Anna Pacian 141 8.1. Profilaktyka wypadków i urazów w szkole i otoczeniu 141 8.1.1. Strategie zapobiegania urazom 141 8.1.2. Uraz jako problem zdrowia publicznego 143 8.1.3. Częstość występowania urazów i wypadków 145 8.1.4. Wypadki w szkołach i placówkach oświatowych 146 8.1.5. Promocja zdrowia w zwalczaniu urazów 146 8.1.6. Zapobieganie urazom w szkołach i placówkach oświatowych 147 8.2. Aktywność i uprawianie sportu 148 8.2.1. Aktywność fizyczna a zdrowie 148 8.2.2. Cele aktywności fizycznej i wynikające z niej korzyści 150 8.2.3. Wymagany biologicznie poziom aktywności fizycznej 151 8.3. Wypoczynek czynny i bierny 152 9. Profilaktyka zakażeń wirusem HIV i uzależnień wśród dzieci i młodzieży – Anna Pacian 155 9.1. Sytuacja epidemiologiczna w Polsce i na świecie 155 9.2. Drogi i mechanizm zakażenia HIV 156 9.3. Zakażenie HIV u dzieci 157 9.4. Zapobieganie zakażeniom HIV 158 9.5. Profilaktyka uzależnień 160 9.5.1. Ogólna koncepcja profilaktyki uzależnień 160 9.5.2. Programy profilaktyczne 161 9.5.3. Stopnie profilaktyki 162 9.6. Ryzykowne zachowania zdrowotne 162 9.7. Substancje uzależniające i typy uzależnień 164 9.7.1. Zależność typu morfiny 166 9.7.2. Zależność rodzaju alkoholu i barbituranów 168 9.7.3. Uzależnienie od amfetaminy 169 9.7.4. Uzależnienie od kokainy 169 9.7.5. Uzależnienie od przetworów konopi 170 9.7.6. Uzależnienie od halucynogenów 171 9.7.7. Uzależnienie rodzaju khat 171 9.7.8. Uzależnienie od lotnych rozpuszczalników (tzw. Zamienników) 172 9.8. Rola szkoły w uniemożliwianiu narkomanii 172 9.9. Udział pielęgniarki szkolnej w uniemożliwianiu narkomanii 173 9.9.1. Profilaktyka pierwotna 173 9.9.2. Profilaktyka wtórna 174 9.10. Służba zdrowia w profilaktyce narkomanii 175 10. Komponenty prawa w zdrowiu publicznym – Jolanta Pacian 177 10.1. Odpowiedzialność pracowników ochrony zdrowia 177 10.1.1. Odpowiedzialność cywilna deliktowa i kontraktowa 177 10.1.2. Odpowiedzialność karna 179 10.1.3. Odpowiedzialność zawodowa 180 10.2. Prawne podstawy leczenia osób chorych psychicznie oraz uzależnionych 184 10.2.1. Regulacje prawne dotyczące leczenia osób chorych psychicznie 184 10.2.2. Ubezwłasnowolnienie całkowite i częściowe 184 10.2.3. Orzekanie o ubezwłasnowolnieniu 186 10.2.4. Leczenie osób chorych psychicznie 187 10.2.5. Leczenie osób uzależnionych 190 10.3. Regulacje prawne dotyczące sytuacji osób przebywających w domach opieki społecznej 191 10.3.1. Uwagi ogólne 191 10.3.2. Zakres i poziom usług świadczonych przez domy pomocy społecznej 192 10.4. Odpowiedzialność za nieudzielanie pomocy w stanie terminalnym 192 10.4.1. Uwagi ogólne 192 10.4.2. Francuski Kodeks Zdrowia Publicznego 193 10.4.3. Testamenty życia 194 11. Systemy informacyjne w zdrowiu publicznym – Mirosław Jarosz, Anna Włoszczak-Szubzda, Andrzej Horoch 197 11.1. Wprowadzenie 197 11.2. Systemy informacyjne w biologii, medycynie i ochronie zdrowia 198 11.2.1. Informatyka kliniczna 200 11.2.2. E-Zdrowie i telemedycyna 204 11.3. Projektowanie i wdrażanie zdrowotnych systemów informatycznych 205 11.4. Przetwarzanie i transmitowanie danych zdrowotnej 208 11.4.1. Pojęcia podstawowe 208 11.4.2. Formalizacja języka informacji zdrowotnej 209 11.4.3. Podmioty sektora zdrowia i ich wzajemne relacje informacyjne 213 11.4.4. Miejsce (środowisko) przetwarzania danych i transmisji danych 215 11.4.5. Sieci komunikacyjne w sektorze zdrowia 217 11.4.6. Typy aktywności w sektorze zdrowia wymagające przetwarzania informacji i transmitowania informacji 219 11.5. System danych zdrowotnej w Polsce 221 CZĘŚĆ II 225 12. Założenia Narodowego Programu Zdrowia – Ewa Joć 227 12.1. Realizacja polityki zdrowotnej Polski a Narodowy Program Zdrowia 227 12.2. Cele Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007–2015 228 13. Ubezpieczenia zdrowotne i społeczne – Jolanta Pacian 233 13.1. Świadczenia z ubezpieczenia zdrowotnego 233 13.1.1. Zasiłek chorobowy 233 13.1.2. Świadczenie rehabilitacyjne 235 13.1.3. Zasiłek wyrównawczy 236 13.1.4. Zasiłek macierzyński 236 13.1.5. Zasiłek opiekuńczy 237 13.2. Świadczenia z ubezpieczenia emerytalnego 238 13.3. Świadczenia z ubezpieczenia rentowego 240 13.3.1. Rodzaje rent 240 13.3.2. Renta szkoleniowa 241 13.3.3. Renta rodzinna 241 13.3.4. Zasiłek pogrzebowy 243 14. Polityka zdrowotna – Zbigniew Orzeł 246 14.1. Definicja polityki zdrowotnej 246 14.2. Odpowiedzialność za politykę zdrowotną 249 14.2.1. Konstytucja 249 14.2.2. Odpowiedzialność władz publicznych za prowadzenie polityki zdrowotnej 250 14.2.3. Równy dostęp do świadczeń zdrowotnych na gruncie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych 260 14.3. Projektowanie polityki zdrowotnej 262 14.3.1. Kto projektuje politykę zdrowotną? 262 14.3.2. Kryteria kształtowania korzystnej polityki zdrowotnej 265 14.3.3. Narzędzia tworzenia polityki zdrowotnej 266 14.3.4. Skutki prowadzenia nieefektywnej polityki zdrowotnej 266 14.3.5. Podsumowanie 268 15. Zagadnienia polityki zdrowotnej w skali międzynarodowej – Kinga Zdunek 270 15.1. Polityka zdrowotna – aktualne aspekty krajowe i międzynarodowe 270 15.2. Polityka zdrowotna w krajach Unii Europejskiej i jej społeczno-kulturowe uwarunkowania 272 15.3. Globalne zagrożenia zdrowia populacji w skali międzynarodowej w ujęciu socjomedycznym 277 15.4. Strategia zapobiegania zagrożeniom zdrowia populacji 279 15.5. Priorytety w obszarze zdrowia publicznego w Unii Europejskiej 281 16. Podstawy nadzoru sanitarno-epidemiologicznego – Anna Jabłońska Chmielewska 285 16.1. System organizacyjny nadzoru sanitarno-epidemiologicznego w Polsce 285 16.1.1. Rys historyczny 285 16.1.2. Zadania, zakres działania i kompetencje Państwowej Inspekcji Sanitarnej 289 16.1.3. Problemy bioterroryzmu a działalność Państwowej Inspekcji Sanitarnej 293 16.2. Nadzór sanitarno-epidemiologiczny w jednostce organizacyjnej ochrony zdrowia 293 16.2.1. Ogólne omówienie ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. O uniemożliwianiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi 293 16.2.2. Obowiązki kierowników placówek leczniczych 294 16.2.3. Zespół i komitet kontroli zakażeń szpitalnych 295 16.2.4. Obowiązki innych osób 297 16.2.5. Współpraca z Unią Europejską w ramach nadzoru epidemiologicznego i kontroli chorób zakaźnych 297 16.2.6. Obowiązki lekarza (felczera), kierownika laboratorium i inspektorów sanitarnych 298 16.2.7. Obowiązkowa hospitalizacja 300 16.2.8. Rola administracji publicznej i przepisy końcowe ważne dla pracowników ochrony zdrowia 301 17. Koncepcja medycyny pracy – Katarzyna Kocka 303 17.1. Struktura i zadania służb medycyny pracy 303 17.2. Zapobieganie chorobom zawodowym i parazawodowym 306 17.3. Ocena ryzyka zawodowego 307 17.4. Profilaktyczne badania lekarskie pracowników 309 17.5. Bezpieczne i higieniczne warunki pracy 310 17.6. Wdrażanie programów profilaktycznych i promocyjnych w zakładach pracy 311 17.6.1. Interwencje promocyjne w sferze zachowań zdrowotnych (stylu życia) oraz związanych z pracą zachowań mających wpływ na zdrowie 312 17.6.2. Interwencje medyczne związane z ogólną profilaktyką zdrowotną 312 17.6.3. Promocyjne interwencje w środowisku pracy 312 17.7. Zarządzanie zdrowiem w miejscu pracy 313 17.8. Organy sprawujące nadzór nad zakładami pracy 314 17.8.1. Państwowa Inspekcja Pracy 314 17.9. Państwowa Inspekcja Sanitarna 316 18. Marketing i jakość w promocji zdrowia – Mariola Janiszewska 324 18.1. Podstawowe zasady prowadzenia marketingu społecznego dla potrzeb promocji zdrowia 324 18.2. Użycie marketingu społecznego w promocji zdrowia 328 19. Opieka medyczna nad rodziną w zdrowiu i w chorobie – Hanna Skórzyńska 332 19.1. Rodzina jako system społeczny, tożsamość rodziny 332 19.2. Rodzina miejscem edukacji zdrowotnej 339 19.3. Patologia życia w rodzinie 342 19.3.1. Rodzina z problemem uzależnienia 343 19.3.2. Rozbicie struktury rodziny 345 19.3.3. Choroba przewlekła członka rodziny 346 19.3.4. Przemoc w rodzinie 347 19.3.5. Niski status ekonomiczny, ubóstwo 350 19.4. Rodzina w kryzysie – diagnoza i interwencja kryzysowa 350 19.5. Formy pomocy rodzinie z problemami zdrowotnymi 354 19.5.1. Praktyka lekarza rodzinnego 354 19.5.2. Wsparcie społeczne w chorobie 355 19.6. Polityka prorodzinna państwa 355 20. Opieka nad zdrowiem osób starszych – Hanna Kachaniuk 359 20.1. Starzenie się populacji wyzwaniem dla zdrowia publicznego 359 20.2. Norma społeczna jako społeczny wyznacznik opieki nad osobą starszą 360 20.3. Indywidualizacja cyklu starzenia się człowieka 361 20.4. Znaczenie rodziny w opiece 365 20.5. Priorytetowe kierunki działań związane ze starzeniem się jednostek i społeczeństw 367 21. Opieka paliatywna (hospicyjna) – Bożena Zboina 373 21.1. Początki opieki paliatywnej 373 21.2. Podstawowe pojęcia i definicje 374 21.3. Leczenie objawowe w opiece paliatywnej 375 21.3.1. Leczenie bólu nowotworowego 376 21.3.2. Wykorzystywane podziały bólu 376 21.3.3. Ocena i pomiar natężenia bólu 377 21.3.4. Standardy leczenia bólu 379 21.4. Podstawowe zasady i cele opieki paliatywnej (hospicyjnej) 381 21.4.1. Miejsca sprawowania opieki paliatywnej 382 21.4.2. Faza terminalna: umieranie i śmierć 383 21.4.3. Problemy pacjenta umierającego – rola pracownika socjalnego 387 21.4.4. Wsparcie rodziny w okresie osierocenia 388 Skorowidz 390