Zakażenia szpitalne w jednostkach opieki zdrowotnej. rozdział 4

Tytuł Zakażenia szpitalne w jednostkach opieki zdrowotnej. Rozdział 4 Podtytuł Współpraca z laboratorium mikrobiologicznym i apteką szpitalną Autorzy Grzegorz Ziółkowski, Małgorzata Bulanda, Anna Różańska, Monika Pomorska-Wesołowska, Magdalena Piętka Język polski Wydawnictwo PZWL ISBN 978-83-200-5184-1 linia Minibook Rok wydania 2016 Format epub, mobi Spis treści Przedmowa VIII 1. Wprowadzenie do epidemiologii chorób zakaźnych 1 1.1. Podstawowe pojęcia i definicje – Małgorzata Sadkowska-Todys, Andrzej Zieliński 1 proces zakaźny 1 Historia naturalna choroby zakaźnej 3 Szerzenie się chorób zakaźnych w populacji 4 Badania epidemiologiczne 6 Epidemiologiczne badanie przyczyn chorób 14 Nadzór epidemiologiczny 15 Zakażenia związane z opieką medyczną 18 1.2. Biostatystyka – Agnieszka Pac 20 Definicje i oznaczenia 21 Przedziały ufności 24 Testowanie hipotez statystycznych 26 Testowanie hipotez dotyczących wartości przeciętnych 29 Testowanie hipotez dotyczących częstości (odsetków) 31 Korelacja i regresja liniowa 32 Regresja logistyczna 35 Analiza przeżycia 37 Trafność diagnostyczna 40 Piśmiennictwo 43 2. Mikrobiologia zakażeń szpitalnych 45 2.1. Zakażenia bakteryjne – Marta Wróblewska 45 Ziarenkowce Gram-dodatnie 46 Pałeczki Gram-ujemne 48 Pałeczki Gram-dodatnie 50 Laseczki z typu Clostridium 51 2.2. Zakażenia wirusowe – Marta Wróblewska 52 Wirusy oddechowe 52 Wirusy przenoszone przez krew 56 świeże zagrożenia 58 2.3. Zakażenia grzybicze – Marta Wróblewska 59 Grzyby drożdżopodobne (drożdżaki) 61 Drożdże 62 Grzyby pleśniowe 63 Grzyby dimorficzne 65 2.4. Biofilm bakteryjny jako jeden z patomechanizmów zakażeń – Marzenna Bartoszewicz, Adam F. Junka 66 Wyjaśnienie przyczyn powstawania biofilmu 66 Możliwości przetrwania biofilmu w organizmie gospodarza 69 Ograniczanie tworzenia struktury biofilmu 72 2.5. Niepodatność bakterii na antybiotyki, mechanizmy jej powstawania i znaczenie kliniczne – Beata Kowalska-Krochmal 74 Genetyczne podstawy mechanizmów wytrzymałości bakterii na antybiotyki 76 Mechanizmy odporności ziarenkowców Gram-dodatnich 77 Mechanizmy odporności pałeczek Gram-ujemnych 82 Piśmiennictwo 84 3. Podstawy kontroli zakażeń w warunkach zakładu opieki zdrowotnej – Jadwiga Wójkowska-Mach 87 3.1. Higiena rąk i wykorzystanie rękawiczek ochronnych 87 Skóra i jej flora 89 Definicje 90 Techniki higieny dłoni 93 3.2. Zasady izolacji pacjenta 98 Definicje 99 Piśmiennictwo 104 4. Współpraca z laboratorium mikrobiologicznym i apteką szpitalną 105 4.1. Racjonalna antybiotykoterapia i receptariusz szpitalny – Grzegorz Ziółkowski 105 Racjonalna antybiotykoterapia 108 Receptariusz szpitalny: antybiotykowy 110 4.2. Okołooperacyjna i okołoporodowa profilaktyka antybiotykowa – Małgorzata Bulanda 115 Profilaktyka okołooperacyjna 115 Profilaktyka okołoporodowa 123 4.3. Metody oceny zużycia antybiotyków – Anna Różańska 130 4.4. Pobieranie tworzyw do badań mikrobiologicznych – Monika Pomorska-Wesołowska 134 Ogólne zasady pobierania materiału do badań mikrobiologicznych 134 Przechowywanie i transport materiału 135 Szczegółowe zasady pobierania materiałów 136 Błąd przedlaboratoryjny 151 4.5. Kontrola mikrobiologiczna mieszanin żywieniowych – Magdalena Piętka 152 wymogi farmakopealne i ocena ryzyka zanieczyszczenia 153 Badanie jałowości gotowej mieszaniny żywieniowej 153 komponenty kontroli mikrobiologicznej 154 Piśmiennictwo 159 5. Organizacja systemu kontroli – Anna Szczypta 163 5.1. Zespół Kontroli Zakażeń (ZKZ) 163 5.2. Komitet Kontroli Zakażeń (KKZ) 167 5.3. Organizacja pracy pielęgniarki epidemiologicznej 168 5.4. Edukacja personelu, szacowanie potrzeb edukacyjnych 172 Piśmiennictwo 174 6. Nadzór nad zakażeniami związanymi z opieką zdrowotną 175 6.1. Definicje i kryteria rozpoznania zakażeń – Anna Różańska 175 Zakażenie miejsca operowanego (ZMO) 177 Zakażenie krwi 178 Zapalenie płuc 180 Zakażenie układu moczowego 182 Zakażenia kości i stawów 183 Zakażenie układu sercowo-naczyniowego 184 Zakażenia w środkubrzuszne 190 Zakażenia układu rozrodczego 191 Zakażenia skóry i tkanki podskórnej 192 6.2. Rejestracja zakażeń – Jadwiga Wójkowska-Mach 195 efektywna rejestracja zakażeń 196 Metody rejestracji zakażeń 197 Zbieranie informacji do rejestru zakażeń 200 6.3. Ocena ryzyka rozwoju zakażenia, zarządzanie ryzykiem w kontroli zakażeń – Jadwiga Wójkowska-Mach 202 Prewalencja 203 Zachorowalność 204 Ocena ryzyka rozwoju zakażenia 205 Matryca analizy ryzyka 208 6.4. Zakażenia endemiczne i epidemiczne. Dochodzenie epidemiologiczne – Jadwiga Wójkowska-Mach 212 Epidemia 213 Dochodzenie epidemiologiczne 215 6.5. Raportowanie i informacja zwrotna – Jadwiga Wójkowska-Mach 218 Informacja zwrotna 218 Raportowanie 221 6.6. Genotypowanie drobnoustrojów w kontroli zakażeń – Agnieszka Chmielarczyk 223 Analiza restrykcyjna chromosomalnego DNA połączona z elektroforezą pulsową 224 Amplifikacja pozagenowych sekwencji powtórzonych metodą PCR 227 Polimorfizm długości amplifikowanego fragmentu DNA 228 Analiza sekwencji pojedynczego locus 228 Analiza sekwencji wielu loci 229 Sekwencjonowanie całego genomu 230 6.7. Przegląd i ocena przystępnych źródeł danych dotyczących profilaktyki zakażeń – Jadwiga Wójkowska-Mach 231 Przygotowanie zaleceń 232 przystępność zaleceń 235 Piśmiennictwo 236 7. Zakażenia w najróżniejszych obszarach klinicznych 239 7.1. Pacjent operowany – Mateusz Wierdak, Jadwiga Wójkowska-Mach, Anna Szczypta 239 Pacjent operowany 240 dobór techniki operacyjnej a ryzyko zakażeń szpitalnych 245 Przygotowanie pacjenta i przebieg zabiegu operacyjnego 246 Okres pooperacyjny 252 Pooperacyjne zapalenie płuc 256 7.2. Wszczepy i wykorzystanie protez – Małgorzata Bulanda 259 Charakterystyka wszczepu 259 Etiopatogeneza zakażeń związanych z biomateriałem 260 Profilaktyka i leczenie zakażeń okołowszczepowych 261 7.3. Oddział intensywnej terapii – Agnieszka Misiewska-Kaczur 262 Oddział intensywnej terapii 262 Zakażenia u pacjenta z cewnikiem w żyle centralnej 264 Zakażenia układu moczowego u pacjenta z cewnikiem w pęcherzu moczowym 271 Zapalenie płuc związane z wytworzeniem sztucznej drogi oddechowej i wentylacją mechaniczną 273 7.4. Oddziały neonatologiczne i pediatryczne – Jadwiga Wójkowska-Mach 285 Epidemiologia 289 Definicje zakażeń w grupie noworodków z szczególnie małą masą urodzeniową 291 Etiologia zakażeń na oddziałach neonatologicznych 297 Epidemiczne obecność zakażeń 299 Etiologia zakażeń na oddziałach pediatrycznych 302 7.5. Oddział oparzeniowy – Małgorzata Bulanda 307 Patomechanizm rany oparzeniowej 308 Zakażenie rany oparzeniowej 309 Epidemiologia zakażeń rany oparzeniowej 310 zapobieganie zakażeniom rany oparzeniowej 311 7.6. Pacjent z HIV/AIDS – Beata Ochocka 313 zarys sytuacji epidemiologicznej HIV/AIDS 313 Aspekty etyczno-prawne problematyki HIV/AIDS 314 Pacjent z HIV/AIDS: rola i zadania Zespołu Kontroli Zakażeń Szpitalnych 315 Procedury i zasady innowacyjnania eliminujące ryzyko szpitalnych zakażeń HIV 316 7.7. Zakażenia w pierwotnych i wtórnych niedoborach odporności – Jolanta Goździk 319 Pierwotne niedobory odporności 319 Wtórne niedobory niepodatności 320 Zakażenia u biorców przeszczepów 321 7.8. Oddział położniczy – Katarzyna Kopeć-Godlewska, Jadwiga Wójkowska-Mach 332 7.9. Bank mleka żeńskiego – Marta Twardoch-Drozd 339 Organizacja banku mleka 339 Zasady kwalifikacji dawczyni mleka 340 Zasady przechowywania i pasteryzacji mleka w banku mleka 341 7.10. Opieka długoterminowa – Jadwiga Wójkowska-Mach 343 Epidemiologia 343 Zakażenie układu moczowego 346 Zakażenia układu oddechowego 347 Zakażenia skóry i tkanek miękkich, zarażenia pasożytnicze 349 Zakażenia epidemiczne (epidemie) w zakładach opieki długoterminowej 352 Program kontroli zakażeń 352 7.11. Pacjent geriatryczny – Barbara Gryglewska, Anna Kańtoch 357 Epidemiologia i konsekwencje zakażeń 357 Czynniki ryzyka zakażeń 358 Definicja zakażeń u chorych w wieku podeszłym 359 Zakażenia układu oddechowego 362 Zakażenie układu moczowego 364 Zakażenia przewodu pokarmowego 365 zapobieganie zakażeniom w starszym wieku 367 7.12. Wybrane zakażenia układu pokarmowego – Gajane Martirosian 368 Charakterystyka norowirusów 368 Charakterystyka Clostridium difficile 371 7.13. Rany przewlekłe – Marzenna Bartoszewicz 378 Definicja rany przewlekłej 378 Mechanizm tworzenia biofilmu na ranach 379 Etapy rozwoju zakażenia 380 Wytyczne postępowania w ranie zagrożonej infekcją a wyodrębnionia do wykorzystania antyseptyki i specjalistycznych opatrunków 384 Piśmiennictwo 386 8. Nadzór pielęgniarski w wybranych obszarach klinicznych 393 8.1. Pacjent z cewnikiem w pęcherzu moczowym – Marta Wałaszek 393 Zasady zapobiegania zakażeniom układu moczowego związanym z cewnikowaniem pęcherza moczowego 395 Przygotowanie pacjenta do cewnikowania pęcherza moczowego 396 Pielęgnowanie pacjenta z cewnikiem w pęcherzu moczowym 397 8.2. Pacjent narażony na zapalenie płuc – Marta Wałaszek 399 Profilaktyka szpitalnych zapaleń płuc 400 Profilaktyka szpitalnych zapaleń płuc związanych z wentylacją 402 8.3. Wykorzystanie linii naczyniowych – Maria Budnik-Szymoniuk 405 8.4. Zakażenia w żywieniu dojelitowym i pozajelitowym prowadzonym w warunkach szpitalnych – Anna Zmarzły 415 Niedożywienie a zakażenia 415 Zakażenia w żywieniu dojelitowym 416 Zakażenia związane z gastrostomią konwencjonalną i gastrostomią endoskopową typu PEG 419 Zakażenia w żywieniu pozajelitowym 420 8.5. Innowacyjnanie z raną przewlekłą – Małgorzata Szczepaniak 425 typy ran przewlekłych 428 Pielęgnowanie ran przewlekłych 429 postępowe kierunki leczenia 435 Piśmiennictwo 437 9. Dekontaminacja 441 9.1. Utrzymanie czystości – Jolanta Sergot-Kowalska 441 Koło Sinnera 442 Narzędzia 443 Środki chemiczne 444 technika czyszczenia 444 Maszyny 445 9.2. Dekontaminacja środowiska nieożywionego niskiego ryzyka – Edyta Synowiec 448 9.3. Dekontaminacja środowiska nieożywionego wysokiego ryzyka – Krystyna Brońska 454 Zasady czyszczenia sali operacyjnej (innowacyjnanie międzyzabiegowe) 456 nowoczesnanie końcowe 457 9.4. Wyzwania kompleksowej dezynfekcji – Anna Różańska 461 9.5. Kontrola czystości środowiska szpitalnego – Agnieszka Gniadek 465 9.6. Dekontaminacja narzędzi i tworzyw medycznych – Ewa Starowiejska 468 Teoria wartości A0 468 Centralna sterylizatornia w świetle wymagań architektoniczno-budowlanych 469 Czyszczenie i dezynfekcja 471 Sterylizacja 477 Reprocesowanie sprzętu jednorazowego wykorzystania 485 Narażenie zawodowe 486 Piśmiennictwo 488 10. Rola służb pomocniczych w kontroli zakażeń szpitalnych – Małgorzata Giemza 491 Zasady korzystnego utrzymania czystości 491 Bielizna szpitalna a ryzyko wystąpienia zakażeń 495 Żywienie w szpitalu 496 Czystość mikrobiologiczna powietrza w szpitalu 500 Piśmiennictwo 501 11. Ochrona zdrowia personelu medycznego 503 11.1. Profilaktyka zakażeń wśród personelu medycznego – Anna Szczypta 503 11.2. Nowoczesnanie poekspozycyjne – Anna Szczypta 508 11.3. Lekoterapia po zakłuciu z inokulacją – Monika Bociąga-Jasik 512 innowacyjnanie w sytuacji ekspozycji związanej z ryzykiem zakażenia HIV 513 nowoczesnanie po ekspozycji na zakażenie HBV 516 innowacyjnanie po ekspozycji na HCV 516 11.4. Immunoterapia i immunoprofilaktyka zakażeń – Magda Baran 517 Immunoprofilaktyka czynna i bierna 517 Szczepienia zalecane rutynowo całemu personelowi 522 Szczepienia zalecane w szczególnych okolicznościach 526 Piśmiennictwo 527 12. Cykl akredytacji i certyfikacji – Jerzy Kulikowski 529 13. Analiza ekonomiczna w kontroli zakażeń – Anna Różańska 535 Piśmiennictwo 540 14. Wdrażanie zmiany postaw personelu w placówce medycznej – Jerzy Rosiński 541 Zmiana postaw personelu – poziom organizacji 541 Zmiana postaw personelu – poziom zespołu 546 Zmiana postaw personelu – poziom pojedynczego pracownika 551 Piśmiennictwo 553 Skorowidz 555