Profesor Zygmunt Szultka z wielkim powodzeniem łączy i godzi fundamentalne dyrektywy metodologii badań historycznych, syntetycznie ujęte poprzez Leopolda von Ranke: "pragnie ona [historia] tylko wiedzieć, jak to rzeczywiście było", ze strukturalno-integracyjnym ujęciem procesu dziejowego szkoły "Annales".
Dlatego w jego piśmiennictwie zawsze przedmiotem dziejów jest dynamicznie ujmowane społeczeństwo w osiągalnie szerokim kontekście genetycznie ukazanych uwarunkowań kształujących życie człowieka na przestrzeni wieków.
Te założenia metodologiczne ukształtowały także koncepcję Szkolnictwa wiejskiego na Pomorzu Zachodnim od reformacji do początku XIX wieku, którego cykl rozwojowy warunkowały nie tylko obiektywne stosunki społeczno-ekonomiczne, polityczne i kulturalne,także struktura rodziny, jej warunki mieszkaniowe i bytowe, rytm dnia, tradycja, religia i sąsiedzi.
Nie na ostatnim miejscu zwierzchność feudalna, czyli patron kościoła i szkoły, który angażował pastora i nauczyciela.
