Tytuł Cywilnoprawna ochrona inwestorów korzystających z usług maklerskich na rynku kapitałowym Autorzy Maciej Mataczyński, Rafał Sikorski, Katarzyna Klafkowska-Waśniowska, Tomasz Sójka Język polski Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska SA ISBN 978-83-8092-864-0 kolekcja Monografie Rok wydania 2016 ilość stron 324 Format pdf Spis treści Wykaz skrótów | str. 13
Wstęp | str. 19
Rozdział I
Ogólna charakterystyka umów dotyczących świadczenia usług maklerskich | str. 27
1. Wprowadzenie - pojęcie usług maklerskich | str. 27
2. Ekonomiczna specyfika usług maklerskich | str. 29
3. Świadczenie usług maklerskich według dyrektywy MiFID I | str. 32
3.1. Wprowadzenie | str. 32
3.2. Dyrektywa o rynkach instrumentów finansowych (MiFID) | str. 32
3.3. Regulacje MiFID dotyczące świadczenia usług inwestycyjnych | str. 34
3.4. Stanowczo publicznoprawny charakter norm implementujących MiFID | str. 37
3.5. Cywilnoprawne skutki naruszenia obowiązków wynikających z dyrektywy MiFID I | str. 43
4. Ważność umownego wyłączenia obowiązków wynikających z dyrektywy MiFID I | str. 44
5. Wpływ naruszenia obowiązków wynikających z dyrektywy MiFID I na ważność umów o świadczenie usług inwestycyjnych | str. 45
Rozdział II
Wpływ dyrektywy MiFID I na regulacje prywatnoprawne w państwach członkowskich | str. 49
1. Wprowadzenie | str. 49
2. Wpływ postanowień dyrektyw na prawo krajowe - zasady ogólne | str. 52
3. Harmonizacja niepokaźna i zupełna - konsekwencje | str. 56
4. Dyrektywa MiFID I a harmonizacja zupełna | str. 60
5. Zakres wykorzystania dyrektyw | str. 65
6. Podsumowanie | str. 70
Rozdział III
Obowiązek lojalności usługodawcy: powierniczy charakter umów o świadczenie usług maklerskich | str. 74
1. Wprowadzenie | str. 74
2. Pojęcie powierniczych czynności prawnych | str. 75
3. Umowy o świadczenie usług maklerskich jako powiernicze czynności prawne | str. 81
4. Obowiązek poznania swego klienta i świadczenia usługi stosownej (adekwatnej) dla danego klienta | str. 83
4.1. Wprowadzenie | str. 83
4.2. Stan prawny w Stanach Zjednoczonych | str. 84
4.3. Regulacje publicznoprawne | str. 85
4.4. Odpowiedzialność odszkodowawcza za naruszenie unormowań publicznoprawnych | str. 88
4.5. Kontraktowy obowiązek pozyskania wiedzy o swoim kliencie? | str. 90
5. Zakaz stosowania uzyskanych od klienta danych | str. 91
6. Ochrona majątku klienta powierzonego usługodawcy | str. 92
Rozdział IV
Przedkontraktowe obowiązki informacyjno-doradcze | str. 95
1. Wprowadzenie | str. 95
2. Publicznoprawne obowiązki informacyjne i odpowiedzialność za ich naruszenie | str. 99
2.1. Wprowadzenie | str. 99
2.2. Normy formujące ogólną komunikację firmy inwestycyjnej z klientami | str. 99
2.3. Obowiązki informacyjne firmy inwestycyjnej | str. 101
2.4. Odpowiedzialność cywilna za naruszenie obowiązków publicznoprawnych | str. 106
3. Dodatkowe podstawy odpowiedzialności za naruszenie przedkontraktowych obowiązków informacyjno-doradczych | str. 116
3.1. Uwagi wprowadzające | str. 116
3.2. Odpowiedzialność za brak należytej danych w fazie przedkontraktowej jako culpa in contrahendo | str. 117
3.3. Obowiązki informacyjno-doradcze wynikające z konkludentnie zawartej umowy o doradztwo inwestycyjne | str. 122
4. Obowiązki informacyjno-doradcze wynikające z bezumownego świadczenia doradztwa inwestycyjnego | str. 127
Rozdział V
Świadczenie usług maklerskich w warunkach konfliktu interesów | str. 129
1. Pojęcie konfliktu interesów | str. 129
2. Konflikt interesów w systemach prawnych common law | str. 130
3. Konflikty interesów w ramach wielousługowych instytucji finansowych | str. 132
4. Publicznoprawne unormowania dyrektywy MiFID I | str. 133
5. Kontraktowy obowiązek unikania albo ujawniania konfliktu interesów | str. 138
6. Sprzeczności interesów usługodawcy i usługobiorcy niestanowiące naruszenia obowiązku lojalności usługodawcy | str. 140
7. Charakterystyczne konflikty interesów wynikające z własnej działalności usługodawcy | str. 143
7.1. Wprowadzenie | str. 143
7.2. Użytkowanie informacji o transakcjach klientów we własnym handlu (front running) | str. 144
7.3. Sugerowanie klientom transakcji dotyczącej instrumentów finansowych we własnym interesie (scalping) | str. 145
7.4. Nadmierna częstotliwość transakcji (tzw. Churning) | str. 149
8. Konflikty interesów wynikające z obsługiwania obszerniejszej liczby klientów i świadczenia najróżniejszych usług finansowych | str. 151
9. Problematyka opłat (zachęt) udzielanych lub otrzymywanych od podmiotów trzecich w związku z usługą świadczoną na rzecz klienta | str. 153
9.1. Wprowadzenie | str. 153
9.2. Europejskie i krajowe regulacje publicznoprawne | str. 155
9.3. Wpływ publicznoprawnych regulacji na stosunki cywilnoprawne | str. 160
9.3.1. Obowiązek zwrotu świadczeń na rzecz klienta | str. 160
9.3.2. Ważność umów o niedozwolone świadczenia | str. 162
9.3.3. Problem roszczeń odszkodowawczych wobec marki inwestycyjnej | str. 163
9.3.4. Swoboda kontraktowa w zakresie "zachęt" | str. 164
Rozdział VI
Umowa o realizowanie zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych | str. 165
1. Funkcja | str. 165
2. Definicja | str. 166
3. Charakter umowy o realizowanie zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych | str. 167
4. Zlecenie klienta marki inwestycyjnej | str. 171
5. Zobowiązania stron umowy o realizowanie zleceń nabycia i zbycia instrumentów finansowych, forma i rozwiązanie umowy | str. 175
6. Obowiązek możliwie najkorzystniejszego dla klienta wykonania zlecenia (best execution) | str. 176
6.1. Uwagi wstępne | str. 176
6.2. Publicznoprawny obowiązek najlepszego wykonywania zleceń | str. 178
6.3. Kontraktowy obowiązek najkorzystniejszego wykonywania zleceń | str. 183
6.4. Transakcje bezpośrednie | str. 186
6.5. Cywilnoprawne skutki naruszenia obowiązku realnie najlepszego wykonywania zleceń | str. 188
6.5.1 Naruszenie przepisów publicznoprawnych | str. 188
6.6. Naruszenie obowiązków kontraktowych | str. 190
7. Rozstrzyganie konfliktów między interesami zróżnicowanych klientów | str. 191
8. Uzupełniające zobowiązania marki inwestycyjnej | str. 193
8.1. Prowadzenie rachunków papierów wartościowych i rachunków pieniężnych | str. 193
8.2. Obowiązek wydania korzyści | str. 194
8.3. Obowiązki informacyjne marki inwestycyjnej | str. 195
9. Inne przypadki naruszenia umowy o realizowanie zleceń | str. 195
Rozdział VII
Umowa o przekazywanie zleceń | str. 197
1. Zagadnienia wstępne | str. 197
2. Obowiązki marki przekazującej zlecenie | str. 199
3. Obowiązki producenta inwestycyjnej wykonującej podane jej zlecenie | str. 199
Rozdział VIII
Umowa o doradztwo inwestycyjne w obrocie instrumentami finansowymi | str. 202
1. Wprowadzenie | str. 202
2. Definicja i charakter prawny | str. 202
3. Forma umowy | str. 206
4. Pojęcie rekomendacji | str. 207
5. Spersonalizowany charakter rekomendacji | str. 208
6. Przedmiot rekomendacji | str. 211
7. Obowiązek pozyskania informacji o kupującye | str. 214
8. Problem protokołowania ustnych rekomendacji | str. 214
9. Doradztwo inwestycyjne a inne formy działalności doradczej | str. 216
10. Obowiązki informacyjne i wymogi dotyczące niezależnego doradztwa inwestycyjnego | str. 218
11. Odpowiedzialność za nienależyte wykonanie umowy | str. 221
Rozdział IX
Umowa o zarządzanie portfelem instrumentów finansowych | str. 226
1. Wprowadzenie | str. 226
2. Istota zarządzania portfelem instrumentów finansowych | str. 227
3. Charakter prawny umowy o zarządzanie instrumentami finansowymi | str. 228
4. Publicznoprawne regulacje zarządzania instrumentami finansowymi w dyrektywie MiFID I | str. 234
4.1. Wprowadzenie | str. 234
4.2. Sposób oceny wydajności | str. 234
4.3. Obowiązki informacyjne | str. 235
4.4. Obowiązek poznania swojego klienta | str. 235
4.5. Dane dotyczące realizowania umowy | str. 236
4.6. Obowiązek działania na warunkach najlepszych dla klienta | str. 236
4.7. Zmiany wprowadzone poprzez dyrektywę MiFID II - reżim dotyczący tzw. Zachęt | str. 239
5. Obowiązek zarządzania portfelem | str. 240
5.1. Pojęcie | str. 240
5.2. Ustalenie celów inwestycyjnych klienta | str. 241
5.3. Ustalenie polityki zarządzania portfelem odpowiadającej celom klienta | str. 245
5.4. Podejmowanie i wykonywanie decyzji inwestycyjnej | str. 250
5.5. Monitorowanie słuszności składu portfela i polityki zarządzania nim | str. 251
5.6. Problem wykonywania prawa głosu z akcji znajdujących się w portfelu | str. 253
6. Odpowiedzialność cywilna zarządzającego | str. 253
6.1. Wprowadzenie | str. 253
6.2. Charakterystyczne przypadki naruszenia obowiązków poprzez zarządzającego | str. 254
6.3. Szkoda i związek przyczynowy | str. 256
6.4. Przyczynienie się poszkodowanego | str. 261
6.5. Klauzule ograniczające odpowiedzialność zarządzającego | str. 262
Rozdział X
Kolizyjnoprawne aspekty dochodzenia poprzez inwestorów roszczeń w stosunku do podmiotów świadczących usługi maklerskie | str. 264
1. Zagadnienia wstępne | str. 264
2. Prawo właściwe dla zobowiązania umownego | str. 271
3. Prawo właściwe dla zobowiązania pozaumownego wynikającego z czynu niedozwolonego | str. 276
4. Odpowiedzialność przedkontraktowa | str. 280
5. Przepisy wymuszające swoje użycie | str. 281
6. Zakończenie | str. 283
Rozdział XI
Rozstrzyganie sporów związanych ze świadczeniem usług inwestycyjnych na rzecz konsumentów przez sądy polubowne | str. 285
1. Wprowadzenie | str. 285
2. Arbitraż z udziałem konsumentów. Uwagi ogólne | str. 287
3. Dopuszczalność rozstrzygania sporów z konsumentami poprzez sądy arbitrażowe w wybranych systemach prawnych państw członkowskich Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych | str. 288
3.1. Stany Zjednoczone | str. 288
3.2. Prawo Unii Europejskiej | str. 289
3.2.1. Arbitraż konsumencki w świetle postanowień dyrektywy 2013/11/UE | str. 289
3.2.2. Klauzule arbitrażowe jako nieuczciwe klauzule umowne | str. 290
3.3. Wybrane ustawodawstwa państw członkowskich Unii Europejskiej | str. 295
4. Arbitraż konsumencki w prawie polskim | str. 297
5. Podsumowanie | str. 298
Podsumowanie | str. 299
Bibliografia | str. 317
Wstęp | str. 19
Rozdział I
Ogólna charakterystyka umów dotyczących świadczenia usług maklerskich | str. 27
1. Wprowadzenie - pojęcie usług maklerskich | str. 27
2. Ekonomiczna specyfika usług maklerskich | str. 29
3. Świadczenie usług maklerskich według dyrektywy MiFID I | str. 32
3.1. Wprowadzenie | str. 32
3.2. Dyrektywa o rynkach instrumentów finansowych (MiFID) | str. 32
3.3. Regulacje MiFID dotyczące świadczenia usług inwestycyjnych | str. 34
3.4. Stanowczo publicznoprawny charakter norm implementujących MiFID | str. 37
3.5. Cywilnoprawne skutki naruszenia obowiązków wynikających z dyrektywy MiFID I | str. 43
4. Ważność umownego wyłączenia obowiązków wynikających z dyrektywy MiFID I | str. 44
5. Wpływ naruszenia obowiązków wynikających z dyrektywy MiFID I na ważność umów o świadczenie usług inwestycyjnych | str. 45
Rozdział II
Wpływ dyrektywy MiFID I na regulacje prywatnoprawne w państwach członkowskich | str. 49
1. Wprowadzenie | str. 49
2. Wpływ postanowień dyrektyw na prawo krajowe - zasady ogólne | str. 52
3. Harmonizacja niepokaźna i zupełna - konsekwencje | str. 56
4. Dyrektywa MiFID I a harmonizacja zupełna | str. 60
5. Zakres wykorzystania dyrektyw | str. 65
6. Podsumowanie | str. 70
Rozdział III
Obowiązek lojalności usługodawcy: powierniczy charakter umów o świadczenie usług maklerskich | str. 74
1. Wprowadzenie | str. 74
2. Pojęcie powierniczych czynności prawnych | str. 75
3. Umowy o świadczenie usług maklerskich jako powiernicze czynności prawne | str. 81
4. Obowiązek poznania swego klienta i świadczenia usługi stosownej (adekwatnej) dla danego klienta | str. 83
4.1. Wprowadzenie | str. 83
4.2. Stan prawny w Stanach Zjednoczonych | str. 84
4.3. Regulacje publicznoprawne | str. 85
4.4. Odpowiedzialność odszkodowawcza za naruszenie unormowań publicznoprawnych | str. 88
4.5. Kontraktowy obowiązek pozyskania wiedzy o swoim kliencie? | str. 90
5. Zakaz stosowania uzyskanych od klienta danych | str. 91
6. Ochrona majątku klienta powierzonego usługodawcy | str. 92
Rozdział IV
Przedkontraktowe obowiązki informacyjno-doradcze | str. 95
1. Wprowadzenie | str. 95
2. Publicznoprawne obowiązki informacyjne i odpowiedzialność za ich naruszenie | str. 99
2.1. Wprowadzenie | str. 99
2.2. Normy formujące ogólną komunikację firmy inwestycyjnej z klientami | str. 99
2.3. Obowiązki informacyjne firmy inwestycyjnej | str. 101
2.4. Odpowiedzialność cywilna za naruszenie obowiązków publicznoprawnych | str. 106
3. Dodatkowe podstawy odpowiedzialności za naruszenie przedkontraktowych obowiązków informacyjno-doradczych | str. 116
3.1. Uwagi wprowadzające | str. 116
3.2. Odpowiedzialność za brak należytej danych w fazie przedkontraktowej jako culpa in contrahendo | str. 117
3.3. Obowiązki informacyjno-doradcze wynikające z konkludentnie zawartej umowy o doradztwo inwestycyjne | str. 122
4. Obowiązki informacyjno-doradcze wynikające z bezumownego świadczenia doradztwa inwestycyjnego | str. 127
Rozdział V
Świadczenie usług maklerskich w warunkach konfliktu interesów | str. 129
1. Pojęcie konfliktu interesów | str. 129
2. Konflikt interesów w systemach prawnych common law | str. 130
3. Konflikty interesów w ramach wielousługowych instytucji finansowych | str. 132
4. Publicznoprawne unormowania dyrektywy MiFID I | str. 133
5. Kontraktowy obowiązek unikania albo ujawniania konfliktu interesów | str. 138
6. Sprzeczności interesów usługodawcy i usługobiorcy niestanowiące naruszenia obowiązku lojalności usługodawcy | str. 140
7. Charakterystyczne konflikty interesów wynikające z własnej działalności usługodawcy | str. 143
7.1. Wprowadzenie | str. 143
7.2. Użytkowanie informacji o transakcjach klientów we własnym handlu (front running) | str. 144
7.3. Sugerowanie klientom transakcji dotyczącej instrumentów finansowych we własnym interesie (scalping) | str. 145
7.4. Nadmierna częstotliwość transakcji (tzw. Churning) | str. 149
8. Konflikty interesów wynikające z obsługiwania obszerniejszej liczby klientów i świadczenia najróżniejszych usług finansowych | str. 151
9. Problematyka opłat (zachęt) udzielanych lub otrzymywanych od podmiotów trzecich w związku z usługą świadczoną na rzecz klienta | str. 153
9.1. Wprowadzenie | str. 153
9.2. Europejskie i krajowe regulacje publicznoprawne | str. 155
9.3. Wpływ publicznoprawnych regulacji na stosunki cywilnoprawne | str. 160
9.3.1. Obowiązek zwrotu świadczeń na rzecz klienta | str. 160
9.3.2. Ważność umów o niedozwolone świadczenia | str. 162
9.3.3. Problem roszczeń odszkodowawczych wobec marki inwestycyjnej | str. 163
9.3.4. Swoboda kontraktowa w zakresie "zachęt" | str. 164
Rozdział VI
Umowa o realizowanie zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych | str. 165
1. Funkcja | str. 165
2. Definicja | str. 166
3. Charakter umowy o realizowanie zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych | str. 167
4. Zlecenie klienta marki inwestycyjnej | str. 171
5. Zobowiązania stron umowy o realizowanie zleceń nabycia i zbycia instrumentów finansowych, forma i rozwiązanie umowy | str. 175
6. Obowiązek możliwie najkorzystniejszego dla klienta wykonania zlecenia (best execution) | str. 176
6.1. Uwagi wstępne | str. 176
6.2. Publicznoprawny obowiązek najlepszego wykonywania zleceń | str. 178
6.3. Kontraktowy obowiązek najkorzystniejszego wykonywania zleceń | str. 183
6.4. Transakcje bezpośrednie | str. 186
6.5. Cywilnoprawne skutki naruszenia obowiązku realnie najlepszego wykonywania zleceń | str. 188
6.5.1 Naruszenie przepisów publicznoprawnych | str. 188
6.6. Naruszenie obowiązków kontraktowych | str. 190
7. Rozstrzyganie konfliktów między interesami zróżnicowanych klientów | str. 191
8. Uzupełniające zobowiązania marki inwestycyjnej | str. 193
8.1. Prowadzenie rachunków papierów wartościowych i rachunków pieniężnych | str. 193
8.2. Obowiązek wydania korzyści | str. 194
8.3. Obowiązki informacyjne marki inwestycyjnej | str. 195
9. Inne przypadki naruszenia umowy o realizowanie zleceń | str. 195
Rozdział VII
Umowa o przekazywanie zleceń | str. 197
1. Zagadnienia wstępne | str. 197
2. Obowiązki marki przekazującej zlecenie | str. 199
3. Obowiązki producenta inwestycyjnej wykonującej podane jej zlecenie | str. 199
Rozdział VIII
Umowa o doradztwo inwestycyjne w obrocie instrumentami finansowymi | str. 202
1. Wprowadzenie | str. 202
2. Definicja i charakter prawny | str. 202
3. Forma umowy | str. 206
4. Pojęcie rekomendacji | str. 207
5. Spersonalizowany charakter rekomendacji | str. 208
6. Przedmiot rekomendacji | str. 211
7. Obowiązek pozyskania informacji o kupującye | str. 214
8. Problem protokołowania ustnych rekomendacji | str. 214
9. Doradztwo inwestycyjne a inne formy działalności doradczej | str. 216
10. Obowiązki informacyjne i wymogi dotyczące niezależnego doradztwa inwestycyjnego | str. 218
11. Odpowiedzialność za nienależyte wykonanie umowy | str. 221
Rozdział IX
Umowa o zarządzanie portfelem instrumentów finansowych | str. 226
1. Wprowadzenie | str. 226
2. Istota zarządzania portfelem instrumentów finansowych | str. 227
3. Charakter prawny umowy o zarządzanie instrumentami finansowymi | str. 228
4. Publicznoprawne regulacje zarządzania instrumentami finansowymi w dyrektywie MiFID I | str. 234
4.1. Wprowadzenie | str. 234
4.2. Sposób oceny wydajności | str. 234
4.3. Obowiązki informacyjne | str. 235
4.4. Obowiązek poznania swojego klienta | str. 235
4.5. Dane dotyczące realizowania umowy | str. 236
4.6. Obowiązek działania na warunkach najlepszych dla klienta | str. 236
4.7. Zmiany wprowadzone poprzez dyrektywę MiFID II - reżim dotyczący tzw. Zachęt | str. 239
5. Obowiązek zarządzania portfelem | str. 240
5.1. Pojęcie | str. 240
5.2. Ustalenie celów inwestycyjnych klienta | str. 241
5.3. Ustalenie polityki zarządzania portfelem odpowiadającej celom klienta | str. 245
5.4. Podejmowanie i wykonywanie decyzji inwestycyjnej | str. 250
5.5. Monitorowanie słuszności składu portfela i polityki zarządzania nim | str. 251
5.6. Problem wykonywania prawa głosu z akcji znajdujących się w portfelu | str. 253
6. Odpowiedzialność cywilna zarządzającego | str. 253
6.1. Wprowadzenie | str. 253
6.2. Charakterystyczne przypadki naruszenia obowiązków poprzez zarządzającego | str. 254
6.3. Szkoda i związek przyczynowy | str. 256
6.4. Przyczynienie się poszkodowanego | str. 261
6.5. Klauzule ograniczające odpowiedzialność zarządzającego | str. 262
Rozdział X
Kolizyjnoprawne aspekty dochodzenia poprzez inwestorów roszczeń w stosunku do podmiotów świadczących usługi maklerskie | str. 264
1. Zagadnienia wstępne | str. 264
2. Prawo właściwe dla zobowiązania umownego | str. 271
3. Prawo właściwe dla zobowiązania pozaumownego wynikającego z czynu niedozwolonego | str. 276
4. Odpowiedzialność przedkontraktowa | str. 280
5. Przepisy wymuszające swoje użycie | str. 281
6. Zakończenie | str. 283
Rozdział XI
Rozstrzyganie sporów związanych ze świadczeniem usług inwestycyjnych na rzecz konsumentów przez sądy polubowne | str. 285
1. Wprowadzenie | str. 285
2. Arbitraż z udziałem konsumentów. Uwagi ogólne | str. 287
3. Dopuszczalność rozstrzygania sporów z konsumentami poprzez sądy arbitrażowe w wybranych systemach prawnych państw członkowskich Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych | str. 288
3.1. Stany Zjednoczone | str. 288
3.2. Prawo Unii Europejskiej | str. 289
3.2.1. Arbitraż konsumencki w świetle postanowień dyrektywy 2013/11/UE | str. 289
3.2.2. Klauzule arbitrażowe jako nieuczciwe klauzule umowne | str. 290
3.3. Wybrane ustawodawstwa państw członkowskich Unii Europejskiej | str. 295
4. Arbitraż konsumencki w prawie polskim | str. 297
5. Podsumowanie | str. 298
Podsumowanie | str. 299
Bibliografia | str. 317
