Tytuł Mienie komunalne a działalność gospodarcza samorządu terytorialnego Autor Grażyna Cern Język polski Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska SA ISBN 978-83-8160-752-0 seria Monografie Rok wydania 2019 liczba stron 560 Format pdf Spis treści I Kategoryzacja pojęć związanych z mieniem komunalnym, a także
relacje między nimi……………………………………………………………………………………..32
1.Zagadnienia wprowadzające……………………………………………………………………….32
2. Podmiotowość prawna jednostek samorządu terytorialnego………………………34
3.Mienie komunalne jako podstawa prowadzenia działalności gospodarczej
przez jednostki samorządu terytorialnego……………………………………………………37
3.1. Pojęcie mienia komunalnego w ujęciu przepisach prawa i literatury
przedmiotu………………………………………………………………………………………..37
3.1.1. Elementy mienia komunalnego…………………………………………………….39
3.1.2. Ujęcie mienia w ustawach ustrojowych………………………………………..41
3.1.3. Mienie a majątek…………………………………………………………………………46
3.2. Mienie komunalne na tle pojęcia mienia publicznego i prywatnego.......48
3.3. Własność z art. 140 k.c. Na tle własności komunalnej…………………………..57
3.4. Zakres podmiotowy mienia komunalnego ………………………………………….60
3.4.1. Uwagi ogólne……………………………………………………………………………… 60
3.4.2. Gminne, powiatowe i wojewódzkie osoby prawne…………………………61
3.4.3. Spółki prawa handlowego jako komunalne osoby prawne………………63
3.4.4. Inne komunalne osoby prawne………………………………………………………68
4. Nabycie mienia komunalnego przez jednostki samorządu terytorialnego……..71
4.1. Uwagi ogólne…………………………………………………………………………………………72
4.2. Nabycie mienia przez gminę……………………………………………………………………73
4.3. Nabycie mienia poprzez powiat…………………………………………………………………..82
4.4. Nabycie mienia przez samorząd województwa………………………………………..88
5. Podsumowanie ………………………………………………………………………………………………98
II. Wykonywanie praw właścicielskich przez jednostki samorządu
terytorialnego………………………………………………………………………………………………102
1. Zagadnienia wprowadzające…………………………………………………………………………102
2. Pojęcie gospodarowania mieniem jednostek samorządu terytorialnego………..103
2.1. Pojęcie gospodarowania i zarządzania mieniem komunalnym…………………. 103
2.2. Źródła prawa gospodarowania mieniem komunalnym…………………………….. 107
3. Zasady gospodarowania mieniem jednostek samorządu terytorialnego………… 108
3.1. Zasada samodzielności w gospodarowaniu mieniem komunalnym…………… 108
3.1.1. Zasada wzajemnej odpowiedzialności za zobowiązania jednostek
samorządu terytorialnego i komunalnych osób prawnych
wynikająca z ustaw ustrojowych…………………………………………………………108
3.1.2. Podział kompetencji w zakresie gospodarowania mieniem komunalnym
między poszczególnymi organami jednostek samorządu
terytorialnego....................................................................................112
3.2. Zasada szczególnej staranności w gospodarowaniu mieniem…………………..114
3.2.1. Pojęcie „szczególnej staranności” w gospodarowaniu mieniem
komunalnym…………………………………………………………………………………...114
3.2.2. Zakres podmiotowy używania szczególnej staranności……………………119
3.3. Zasada reprezentacji w gospodarowaniu mieniem komunalnym…………….121
3.3.1. Podział kompetencji w zakresie reprezentacji między organem
uchwałodawczym i wykonawczym jednostek samorządu
terytorialnego…………………………………………………………………………………121
3.3.2. Składanie oświadczeń woli w zakresie gospodarowania mieniem
komunalny w imieniu jednostek samorządu terytorialnego……………128
3.3.3. Składanie oświadczeń woli w zakresie gospodarowania mieniem
komunalnym przez jednostki organizacyjne nie mające
osobowości prawnej……………………………………………………………………..135
4. Prawne formy gospodarowania mieniem jednostek samorządu
terytorialnego………………………………………………………………………………………….136
4.1. Cywilnoprawne i administracyjnoprawne formy gospodarowania
mieniem komunalnym………………………………………………………………………..136
4.1.1. „Przenikanie” instytucji prawa materialnego cywilnego w zakres
gospodarowania mieniem komunalnym……………………………………..136
4.1.2. Akty prawa miejscowego – jako źródła prawa w zakresie
gospodarowania mieniem komunalnym……………………………………….141
4.1.3. Administracyjnoprawne formy gospodarowania mieniem
komunalnym………………………………………………………………………………..143
4.2. Ograniczenie swobody gospodarowania mieniem komunalnym przez
jednostki samorządu terytorialnego……………………………………………………146
4.2.1. Prywatnoprawne ograniczenia ……………………………………………………..146
4.2.2. Publicznoprawne ograniczenia………………………………………………………147
5. Podsumowanie……………………………………………………………………………………….151
III. Działalność gospodarcza jako sposób gospodarowania mieniem
komunalnym przez jednostki samorządu terytorialnego………………………….154
1. Zagadnienia wprowadzające……………………………………………………………………154
2.Podstawy prawne prowadzenia działalności gospodarczej poprzez jednostki
samorządu terytorialnego……………………………………………………………………………155
2.1. Działalność gospodarcza jednostek samorządu terytorialnego w świetle
Konstytucji RP………………………………………………………………………………………..155
2.2. Działalność gospodarcza jednostek samorządu terytorialnego w świetle ustaw
ustrojowych…………………………………………………………………………………………..160
2.3. Działalność gospodarcza w świetle przepisów szczególnych……………………..163
3. Relacje pomiędzy pojęciem - „działalność gospodarcza” i „gospodarka
komunalna”…………………………………………………………………………………………………164
3.1. Poglądu doktryny i orzecznictwa sądowego dotyczące pojęcia „działalność
gospodarcza” jednostek samorządu terytorialnego………………………………….164
3.2. Pojęcie „gospodarka komunalna” w ujęciu przepisów prawa i literatury
przedmiotu……………………………………………………………………………………………176
3.3. Zakres podmiotowy pojęcia – gospodarka komunalna……………………………181
3.4. Ujęcie gospodarki komunalnej w aspekcie przedmiotowym……………………184
3.5. Działalność gospodarcza jednostek samorządu terytorialnego
a gospodarka komunalna………………………………………………………………………192
3.6. Działalność gospodarcza jednostek samorządu terytorialnego
a interes publiczny…………………………………………………………………………………196
4. Funkcjonalność publiczna w kontekście realizacji zadań gospodarczych
jednostek samorządu terytorialnego…………………………………………………………….201
4.1. Pojęcie poręczności publicznej w ujęciu przepisów prawa i doktryny………201
4.1.1. Funkcjonalność publiczna w ujęciu przepisów prawa……………………………..201
4.1.2. Funkcjonalność publiczna w ujęciu doktryny………………………………………….204
4.2. Ergonomiczność publiczna a zadania własne jednostek samorządu
terytorialnego…………………………………………………………………………………………211
4.3.użyteczność publiczna a zysk z prowadzonej działalności gospodarczej
poprzez jednostki samorządu terytorialnego………………………………………………..218
5. Podsumowanie……………………………………………………………………………………………222
IV Formy organizacyjnoprawne prowadzenia działalności gospodarczej
poprzez jednostki samorządu terytorialnego …………………………………………………227
1. Zagadnienia wprowadzające………………………………………………………………………..227
2. Formy organizacyjnoprawne właściwe dla prawa prywatnego……………………..228
2.1. Specyfika spółek komunalnych…………………………………………………………...228
2.2. Zakres wykorzystania mienia w spółkach komunalnych……………………….238
2.3. Spółki prawa handlowego jako formy organizacyjnoprawne
prowadzenia działalności gospodarczej przez jednostki
samorządu terytorialnego……………………………………………………………………...245
2.4. Przesłanki dopuszczające tworzenie i przystępowanie jednostek
samorządu terytorialnego do spółek prawa handlowego, których
działalność związana jest z prowadzeniem działalności gospodarczej
wykraczającej poza zakres funkcjonalności publicznej………………………………..254
2.5. Związki i porozumienia komunalne jako formy organizacyjno-
prawne prowadzenia działalności gospodarczej…………………………………..264
2.5.1. Związki komunalne…………………………………………………………………….264
2.5.2. Porozumienia komunalne………………………………………………………..264
2.3. Umowa cywilnoprawna jako forma powierzenia zadań
z zakresu gospodarki komunalnej innemu podmiotowi …………………….265
2.7 Pozostałe formy organizacyjnoprawne właściwe dla prawa
prywatnego……………………………………………………………………………………….273
2.7.1. Stowarzyszenia …………………………………………………………………………..273
2.7.2. Fundacje……………………………………………………………………………………..277
2.7.3. Spółdzielnie…………………………………………………………………………………281
3. Formy organizacyjnoprawne prowadzenia działalności gospodarczej
przewidziane w prawie finansów publicznych……………………………………….285
3.1. Samorządowe zakłady budżetowe jako podstawowa forma
prowadzenia działalności gospodarczej w sferze praktyczności
publicznej………………………………………………………………………………………..285
3.2. Jednostki budżetowe……………………………………………………………………….288
4. Podsumowanie…………………………………………………………………………………….290
V. Działalność gospodarcza jednostek samorządu terytorialnego jako
przedmiot kontroli organów państwowych………………………………………….294
1. Zagadnienia wprowadzające………………………………………………………………..294
2. Pojęcie kontroli……………………………………………………………………………………295
3. Sądowa kontrola działalności gospodarczej jednostek samorządu
terytorialnego……………………………………………………………………………………..298
4.Kontrola nad działalnością gospodarczą jednostek samorządu terytorialnego
sprawowana poprzez Prezesa U.O.K i K……………………………………………………301
4.1. Uwagi ogólne…………………………………………………………………………………..301
4.2. Przykłady najczęstszych komunalnych praktyk naruszających
konkurencję…………………………………………………………………………………..310
4.2.1. Rynek organizowania utrzymania porządku i czystości………………310
4.2.2. Rynek usług cmentarnych i pogrzebowych…………………………………317
4.2.3. Rynek transportu lokalnego………………………………………………………320
4.2.4. Rynek dostaw wody i odprowadzania ścieków…………………………..322
5. Kontrola działalności gospodarczej jednostek samorządu terytorialnego
sprawowana przez Najwyższą Izbę Kontroli ………………………………………..327
6. Podsumowanie……………………………………………………………………………………332
Zakończenie……………………………………………………………………………………………336
relacje między nimi……………………………………………………………………………………..32
1.Zagadnienia wprowadzające……………………………………………………………………….32
2. Podmiotowość prawna jednostek samorządu terytorialnego………………………34
3.Mienie komunalne jako podstawa prowadzenia działalności gospodarczej
przez jednostki samorządu terytorialnego……………………………………………………37
3.1. Pojęcie mienia komunalnego w ujęciu przepisach prawa i literatury
przedmiotu………………………………………………………………………………………..37
3.1.1. Elementy mienia komunalnego…………………………………………………….39
3.1.2. Ujęcie mienia w ustawach ustrojowych………………………………………..41
3.1.3. Mienie a majątek…………………………………………………………………………46
3.2. Mienie komunalne na tle pojęcia mienia publicznego i prywatnego.......48
3.3. Własność z art. 140 k.c. Na tle własności komunalnej…………………………..57
3.4. Zakres podmiotowy mienia komunalnego ………………………………………….60
3.4.1. Uwagi ogólne……………………………………………………………………………… 60
3.4.2. Gminne, powiatowe i wojewódzkie osoby prawne…………………………61
3.4.3. Spółki prawa handlowego jako komunalne osoby prawne………………63
3.4.4. Inne komunalne osoby prawne………………………………………………………68
4. Nabycie mienia komunalnego przez jednostki samorządu terytorialnego……..71
4.1. Uwagi ogólne…………………………………………………………………………………………72
4.2. Nabycie mienia przez gminę……………………………………………………………………73
4.3. Nabycie mienia poprzez powiat…………………………………………………………………..82
4.4. Nabycie mienia przez samorząd województwa………………………………………..88
5. Podsumowanie ………………………………………………………………………………………………98
II. Wykonywanie praw właścicielskich przez jednostki samorządu
terytorialnego………………………………………………………………………………………………102
1. Zagadnienia wprowadzające…………………………………………………………………………102
2. Pojęcie gospodarowania mieniem jednostek samorządu terytorialnego………..103
2.1. Pojęcie gospodarowania i zarządzania mieniem komunalnym…………………. 103
2.2. Źródła prawa gospodarowania mieniem komunalnym…………………………….. 107
3. Zasady gospodarowania mieniem jednostek samorządu terytorialnego………… 108
3.1. Zasada samodzielności w gospodarowaniu mieniem komunalnym…………… 108
3.1.1. Zasada wzajemnej odpowiedzialności za zobowiązania jednostek
samorządu terytorialnego i komunalnych osób prawnych
wynikająca z ustaw ustrojowych…………………………………………………………108
3.1.2. Podział kompetencji w zakresie gospodarowania mieniem komunalnym
między poszczególnymi organami jednostek samorządu
terytorialnego....................................................................................112
3.2. Zasada szczególnej staranności w gospodarowaniu mieniem…………………..114
3.2.1. Pojęcie „szczególnej staranności” w gospodarowaniu mieniem
komunalnym…………………………………………………………………………………...114
3.2.2. Zakres podmiotowy używania szczególnej staranności……………………119
3.3. Zasada reprezentacji w gospodarowaniu mieniem komunalnym…………….121
3.3.1. Podział kompetencji w zakresie reprezentacji między organem
uchwałodawczym i wykonawczym jednostek samorządu
terytorialnego…………………………………………………………………………………121
3.3.2. Składanie oświadczeń woli w zakresie gospodarowania mieniem
komunalny w imieniu jednostek samorządu terytorialnego……………128
3.3.3. Składanie oświadczeń woli w zakresie gospodarowania mieniem
komunalnym przez jednostki organizacyjne nie mające
osobowości prawnej……………………………………………………………………..135
4. Prawne formy gospodarowania mieniem jednostek samorządu
terytorialnego………………………………………………………………………………………….136
4.1. Cywilnoprawne i administracyjnoprawne formy gospodarowania
mieniem komunalnym………………………………………………………………………..136
4.1.1. „Przenikanie” instytucji prawa materialnego cywilnego w zakres
gospodarowania mieniem komunalnym……………………………………..136
4.1.2. Akty prawa miejscowego – jako źródła prawa w zakresie
gospodarowania mieniem komunalnym……………………………………….141
4.1.3. Administracyjnoprawne formy gospodarowania mieniem
komunalnym………………………………………………………………………………..143
4.2. Ograniczenie swobody gospodarowania mieniem komunalnym przez
jednostki samorządu terytorialnego……………………………………………………146
4.2.1. Prywatnoprawne ograniczenia ……………………………………………………..146
4.2.2. Publicznoprawne ograniczenia………………………………………………………147
5. Podsumowanie……………………………………………………………………………………….151
III. Działalność gospodarcza jako sposób gospodarowania mieniem
komunalnym przez jednostki samorządu terytorialnego………………………….154
1. Zagadnienia wprowadzające……………………………………………………………………154
2.Podstawy prawne prowadzenia działalności gospodarczej poprzez jednostki
samorządu terytorialnego……………………………………………………………………………155
2.1. Działalność gospodarcza jednostek samorządu terytorialnego w świetle
Konstytucji RP………………………………………………………………………………………..155
2.2. Działalność gospodarcza jednostek samorządu terytorialnego w świetle ustaw
ustrojowych…………………………………………………………………………………………..160
2.3. Działalność gospodarcza w świetle przepisów szczególnych……………………..163
3. Relacje pomiędzy pojęciem - „działalność gospodarcza” i „gospodarka
komunalna”…………………………………………………………………………………………………164
3.1. Poglądu doktryny i orzecznictwa sądowego dotyczące pojęcia „działalność
gospodarcza” jednostek samorządu terytorialnego………………………………….164
3.2. Pojęcie „gospodarka komunalna” w ujęciu przepisów prawa i literatury
przedmiotu……………………………………………………………………………………………176
3.3. Zakres podmiotowy pojęcia – gospodarka komunalna……………………………181
3.4. Ujęcie gospodarki komunalnej w aspekcie przedmiotowym……………………184
3.5. Działalność gospodarcza jednostek samorządu terytorialnego
a gospodarka komunalna………………………………………………………………………192
3.6. Działalność gospodarcza jednostek samorządu terytorialnego
a interes publiczny…………………………………………………………………………………196
4. Funkcjonalność publiczna w kontekście realizacji zadań gospodarczych
jednostek samorządu terytorialnego…………………………………………………………….201
4.1. Pojęcie poręczności publicznej w ujęciu przepisów prawa i doktryny………201
4.1.1. Funkcjonalność publiczna w ujęciu przepisów prawa……………………………..201
4.1.2. Funkcjonalność publiczna w ujęciu doktryny………………………………………….204
4.2. Ergonomiczność publiczna a zadania własne jednostek samorządu
terytorialnego…………………………………………………………………………………………211
4.3.użyteczność publiczna a zysk z prowadzonej działalności gospodarczej
poprzez jednostki samorządu terytorialnego………………………………………………..218
5. Podsumowanie……………………………………………………………………………………………222
IV Formy organizacyjnoprawne prowadzenia działalności gospodarczej
poprzez jednostki samorządu terytorialnego …………………………………………………227
1. Zagadnienia wprowadzające………………………………………………………………………..227
2. Formy organizacyjnoprawne właściwe dla prawa prywatnego……………………..228
2.1. Specyfika spółek komunalnych…………………………………………………………...228
2.2. Zakres wykorzystania mienia w spółkach komunalnych……………………….238
2.3. Spółki prawa handlowego jako formy organizacyjnoprawne
prowadzenia działalności gospodarczej przez jednostki
samorządu terytorialnego……………………………………………………………………...245
2.4. Przesłanki dopuszczające tworzenie i przystępowanie jednostek
samorządu terytorialnego do spółek prawa handlowego, których
działalność związana jest z prowadzeniem działalności gospodarczej
wykraczającej poza zakres funkcjonalności publicznej………………………………..254
2.5. Związki i porozumienia komunalne jako formy organizacyjno-
prawne prowadzenia działalności gospodarczej…………………………………..264
2.5.1. Związki komunalne…………………………………………………………………….264
2.5.2. Porozumienia komunalne………………………………………………………..264
2.3. Umowa cywilnoprawna jako forma powierzenia zadań
z zakresu gospodarki komunalnej innemu podmiotowi …………………….265
2.7 Pozostałe formy organizacyjnoprawne właściwe dla prawa
prywatnego……………………………………………………………………………………….273
2.7.1. Stowarzyszenia …………………………………………………………………………..273
2.7.2. Fundacje……………………………………………………………………………………..277
2.7.3. Spółdzielnie…………………………………………………………………………………281
3. Formy organizacyjnoprawne prowadzenia działalności gospodarczej
przewidziane w prawie finansów publicznych……………………………………….285
3.1. Samorządowe zakłady budżetowe jako podstawowa forma
prowadzenia działalności gospodarczej w sferze praktyczności
publicznej………………………………………………………………………………………..285
3.2. Jednostki budżetowe……………………………………………………………………….288
4. Podsumowanie…………………………………………………………………………………….290
V. Działalność gospodarcza jednostek samorządu terytorialnego jako
przedmiot kontroli organów państwowych………………………………………….294
1. Zagadnienia wprowadzające………………………………………………………………..294
2. Pojęcie kontroli……………………………………………………………………………………295
3. Sądowa kontrola działalności gospodarczej jednostek samorządu
terytorialnego……………………………………………………………………………………..298
4.Kontrola nad działalnością gospodarczą jednostek samorządu terytorialnego
sprawowana poprzez Prezesa U.O.K i K……………………………………………………301
4.1. Uwagi ogólne…………………………………………………………………………………..301
4.2. Przykłady najczęstszych komunalnych praktyk naruszających
konkurencję…………………………………………………………………………………..310
4.2.1. Rynek organizowania utrzymania porządku i czystości………………310
4.2.2. Rynek usług cmentarnych i pogrzebowych…………………………………317
4.2.3. Rynek transportu lokalnego………………………………………………………320
4.2.4. Rynek dostaw wody i odprowadzania ścieków…………………………..322
5. Kontrola działalności gospodarczej jednostek samorządu terytorialnego
sprawowana przez Najwyższą Izbę Kontroli ………………………………………..327
6. Podsumowanie……………………………………………………………………………………332
Zakończenie……………………………………………………………………………………………336
