Tytuł Opodatkowanie VAT usług finansowych Autor Katarzyna Knawa Język polski Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska SA ISBN 978-83-8286-128-0 kolekcja Monografie. Biblioteka Przeglądu Podatkowego Rok wydania 2022 liczba stron 392 Format pdf Spis treści Wykaz skrótów.................................................................................. 13
Wstęp................................................................................................... 17
Rozdział 1
Przepisy dotyczące opodatkowania usług finansowych VAT a zasada określoności i harmonizacja............... 23
1.1. Unijne źródła prawa w VAT.................................................. 25
1.1.1. Dyrektywa 112............................................................. 26
1.1.2. Rozporządzenia Unii Europejskiej........................... 27
1.1.3. Orzecznictwo TSUE.................................................... 28
1.2. Interpretacja przepisów VAT................................................ 29
1.2.1. Orzecznictwo TSUE................................................... 29
1.2.2. Opinie Komitetu ds. VAT........................................... 30
1.3. Podsumowanie....................................................................... 32
1.4. Zasady ogólne VAT a usługi finansowe.............................. 33
1.4.1. Zasady ogólne VAT jako pochodna podstawowych zasad unijnych i podatkowych....... 33
1.4.2. Podatek od wartości dodanej jako podatek powszechny.................................................................. 36
1.5. Podatek od wartości dodanej jako podatek neutralny..... 42
1.5.1. Uwagi ogólne............................................................... 42
1.5.2. Zasada neutralności VAT sensu largo...................... 46
1.5.3. Reguła neutralności w konstrukcji podatku........... 52
1.5.4. Zasada i reguła neutralności w opodatkowaniu VAT usług finansowych............................................. 56
Rozdział 2
Usługa finansowa jako kategoria ekonomiczna i prawna........ 59
2.1. Znaczenie języka potocznego dla ustalania zakresu znaczeniowego pojęcia usługi finansowej................ 60
2.2. Definicje ekonomiczne.......................................................... 63
2.3. Definicje prawne..................................................................... 66
2.4. Definicja usługi finansowej w dyrektywach sektorowych Unii Europejskiej............................................ 69
2.5. Podsumowanie....................................................................... 80
Rozdział 3
Klasyfikacja usług finansowych dla celów rozmiaru podatku od wartości dodanej – zagadnienia ogólne............... 81
3.1. Regulacje dotyczące usług finansowych w przepisach prawa podatkowego............................ 81
3.2. Niespójność terminologiczna............................................... 87
3.3. Zwolnienie jako środek zaradczy na problemy opodatkowania usług finansowych – przyczyny objęcia usług finansowych zwolnieniem z VAT................ 90
3.4. Historyczne propozycje alternatywnych metod opodatkowania i aktualny stan prac................................... 99
3.5. Próby dookreślenia przepisów dotyczących usług finansowych.............................................................. 106
3.6. Zakres swobody państw członkowskich co do kształtowania zwolnień podatkowych dotyczących świadczenia usług finansowych.................... 110
3.7. Trudności interpretacji przepisów kształtujących zwolnienia...................................................... 114
3.7.1. Klasyfikowanie zwolnienia z VAT jako przywileju............................................................ 114
3.7.2. Wąska interpretacja zakresu zwolnień w orzecznictwie TSUE................................................ 123
3.7.3.... A może jednak wielka interpretacja zakresu zwolnień w orzecznictwie TSUE............................... 126
3.7.4. Metoda interpretacji prawa przez TSUE.................. 128
3.7.5. Interpretacja zharmonizowanych przepisów podatkowych poprzez odwołanie do przepisów pozapodatkowego prawa krajowego a ustalenie podatkowoprawnego stanu faktycznego.................. 133
3.8. Podsumowanie....................................................................... 138
Rozdział 4
Niedookreśloność regulacji prawnej w zakresie podatkowych konsekwencji świadczenia poszczególnych usług finansowych............................................................................ 143
4.1. Usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, w tym pośrednictwo i zarządzanie.................. 146
4.1.1. Kredyt i pożyczka – doprecyzowanie zakresu zwolnienia czy ustawowe superfluum...................... 146
4.1.2. Odroczenie płatności jako kredyt............................. 151
4.1.3. Zarządzanie kredytami.............................................. 154
4.2. Transakcje, łącznie z pośrednictwem, dotyczące walut, banknotów i monet używanych jako prawny środek płatniczy.................................................................................. 154
4.3. Usługi w zakresie depozytów, prowadzenia rachunków, transakcji płatniczych oraz długów................... 177
4.3.1. Usługi w zakresie depozytów i prowadzenia rachunków pieniężnych.............................................. 177
4.3.2. Transakcje płatnicze, przekazy i transfery pieniężne oraz pośrednictwo w tym zakresie......... 179
4.3.3. Transakcje dotyczące długów.................................... 187
4.3.4. Windykacja należności............................................... 201
4.3.4.1. Usługi faktoringu.......................................... 204
4.3.5. Usługi, których przedmiotem są udziały w spółkach i innych niżeli spółki podmiotach............ 210
4.3.5.1. Instrumenty finansowe................................. 210
4.3.5.2. Działalność gospodarcza a realizacja prawa własności............................................. 223
4.3.5.3. Ustalenie odpłatności................................... 234
4.4. Usługi zarządzania funduszami.......................................... 240
4.5. Czynności stanowiące odrębną całość, właściwe i potrzebne do świadczenia usługi zwolnionej.................. 245
4.6. Podsumowanie....................................................................... 259
Rozdział 5
Propozycje rozwiązań sprzyjających zmniejszeniu stopnia niedookreśloności przepisów.............................. 261
5.1. Ustalenie treści podatkowoprawnego stanu faktycznego............................................................ 265
5.2. Zakres podejmowanych działań jako metoda uzyskania określoności............................................. 267
5.2.1. Identyfikacja świadczenia.......................................... 267
5.2.1.1. Strony transakcji............................................ 269
5.2.1.2. Aktywność albo bierność świadczącego.................... 271
5.2.1.3. Usługodawca jako podmiot opodatkowania – problem identyfikacji.... 272
5.2.2. Problem braku odpłatności....................................... 276
5.3. Propozycja jednolitej terminologii: usługa finansowa jako zachowanie podmiotu opodatkowania wobec określonego produktu finansowego.................................... 281
5.3.1. Transakcje posiadające za przedmiot określone produkty finansowe.................................................... 285
5.3.2. Pośrednictwo................................................................ 287
5.3.2.1. Znaczenie ogólne........................................... 287
5.3.2.2. Fikcja prawna z art. 28 dyrektywy 112 – pośrednik jako usługodawca....................... 291
5.3.2.3. Pośrednictwo a doradztwo.......................... 297
5.3.3. Zarządzanie.................................................................. 300
5.3.4. Przechowanie............................................................... 303
5.4. Propozycje rozwiązań dotyczących określonych produktów finansowych.......................................... 307
5.4.1. Kredyty i pożyczki...................................................... 307
5.4.2. Transakcje dotyczące pieniędzy................................ 310
5.4.3. Czynności pomocnicze............................................... 314
5.4.4. Instrumenty finansowe.............................................. 316
5.4.5. Dług.............................................................................. 332
5.4.5.1. Pojęcia wierzytelności i długu na gruncie języka prawnego w oparciu o analizę historyczną..................... 335
5.4.5.2. Powstanie wierzytelności............................. 342
5.4.5.3. Wygaśnięcie wierzytelności......................... 343
5.4.5.4. Zmiana stron transakcji............................... 343
5.4.5.5. Poręczenie długu........................................... 352
5.4.5.6. Faktoring........................................................ 352
5.4.5.7. Ściąganie długów........................................... 361
5.4.5.8. Czynniki przedmiotowe różnicujące zakres opodatkowania transakcji zmiany wierzyciela lub dłużnika......... 362
5.4.5.9. Ustalenie wynagrodzenia w transakcjach dotyczących długu........................................ 367
5.5. Podsumowanie....................................................................... 371
Rozdział 6
Przyszłość opodatkowania usług finansowych VAT................. 373
Bibliografia........................................................................................ 377
Orzecznictwo..................................................................................... 385
Wstęp................................................................................................... 17
Rozdział 1
Przepisy dotyczące opodatkowania usług finansowych VAT a zasada określoności i harmonizacja............... 23
1.1. Unijne źródła prawa w VAT.................................................. 25
1.1.1. Dyrektywa 112............................................................. 26
1.1.2. Rozporządzenia Unii Europejskiej........................... 27
1.1.3. Orzecznictwo TSUE.................................................... 28
1.2. Interpretacja przepisów VAT................................................ 29
1.2.1. Orzecznictwo TSUE................................................... 29
1.2.2. Opinie Komitetu ds. VAT........................................... 30
1.3. Podsumowanie....................................................................... 32
1.4. Zasady ogólne VAT a usługi finansowe.............................. 33
1.4.1. Zasady ogólne VAT jako pochodna podstawowych zasad unijnych i podatkowych....... 33
1.4.2. Podatek od wartości dodanej jako podatek powszechny.................................................................. 36
1.5. Podatek od wartości dodanej jako podatek neutralny..... 42
1.5.1. Uwagi ogólne............................................................... 42
1.5.2. Zasada neutralności VAT sensu largo...................... 46
1.5.3. Reguła neutralności w konstrukcji podatku........... 52
1.5.4. Zasada i reguła neutralności w opodatkowaniu VAT usług finansowych............................................. 56
Rozdział 2
Usługa finansowa jako kategoria ekonomiczna i prawna........ 59
2.1. Znaczenie języka potocznego dla ustalania zakresu znaczeniowego pojęcia usługi finansowej................ 60
2.2. Definicje ekonomiczne.......................................................... 63
2.3. Definicje prawne..................................................................... 66
2.4. Definicja usługi finansowej w dyrektywach sektorowych Unii Europejskiej............................................ 69
2.5. Podsumowanie....................................................................... 80
Rozdział 3
Klasyfikacja usług finansowych dla celów rozmiaru podatku od wartości dodanej – zagadnienia ogólne............... 81
3.1. Regulacje dotyczące usług finansowych w przepisach prawa podatkowego............................ 81
3.2. Niespójność terminologiczna............................................... 87
3.3. Zwolnienie jako środek zaradczy na problemy opodatkowania usług finansowych – przyczyny objęcia usług finansowych zwolnieniem z VAT................ 90
3.4. Historyczne propozycje alternatywnych metod opodatkowania i aktualny stan prac................................... 99
3.5. Próby dookreślenia przepisów dotyczących usług finansowych.............................................................. 106
3.6. Zakres swobody państw członkowskich co do kształtowania zwolnień podatkowych dotyczących świadczenia usług finansowych.................... 110
3.7. Trudności interpretacji przepisów kształtujących zwolnienia...................................................... 114
3.7.1. Klasyfikowanie zwolnienia z VAT jako przywileju............................................................ 114
3.7.2. Wąska interpretacja zakresu zwolnień w orzecznictwie TSUE................................................ 123
3.7.3.... A może jednak wielka interpretacja zakresu zwolnień w orzecznictwie TSUE............................... 126
3.7.4. Metoda interpretacji prawa przez TSUE.................. 128
3.7.5. Interpretacja zharmonizowanych przepisów podatkowych poprzez odwołanie do przepisów pozapodatkowego prawa krajowego a ustalenie podatkowoprawnego stanu faktycznego.................. 133
3.8. Podsumowanie....................................................................... 138
Rozdział 4
Niedookreśloność regulacji prawnej w zakresie podatkowych konsekwencji świadczenia poszczególnych usług finansowych............................................................................ 143
4.1. Usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, w tym pośrednictwo i zarządzanie.................. 146
4.1.1. Kredyt i pożyczka – doprecyzowanie zakresu zwolnienia czy ustawowe superfluum...................... 146
4.1.2. Odroczenie płatności jako kredyt............................. 151
4.1.3. Zarządzanie kredytami.............................................. 154
4.2. Transakcje, łącznie z pośrednictwem, dotyczące walut, banknotów i monet używanych jako prawny środek płatniczy.................................................................................. 154
4.3. Usługi w zakresie depozytów, prowadzenia rachunków, transakcji płatniczych oraz długów................... 177
4.3.1. Usługi w zakresie depozytów i prowadzenia rachunków pieniężnych.............................................. 177
4.3.2. Transakcje płatnicze, przekazy i transfery pieniężne oraz pośrednictwo w tym zakresie......... 179
4.3.3. Transakcje dotyczące długów.................................... 187
4.3.4. Windykacja należności............................................... 201
4.3.4.1. Usługi faktoringu.......................................... 204
4.3.5. Usługi, których przedmiotem są udziały w spółkach i innych niżeli spółki podmiotach............ 210
4.3.5.1. Instrumenty finansowe................................. 210
4.3.5.2. Działalność gospodarcza a realizacja prawa własności............................................. 223
4.3.5.3. Ustalenie odpłatności................................... 234
4.4. Usługi zarządzania funduszami.......................................... 240
4.5. Czynności stanowiące odrębną całość, właściwe i potrzebne do świadczenia usługi zwolnionej.................. 245
4.6. Podsumowanie....................................................................... 259
Rozdział 5
Propozycje rozwiązań sprzyjających zmniejszeniu stopnia niedookreśloności przepisów.............................. 261
5.1. Ustalenie treści podatkowoprawnego stanu faktycznego............................................................ 265
5.2. Zakres podejmowanych działań jako metoda uzyskania określoności............................................. 267
5.2.1. Identyfikacja świadczenia.......................................... 267
5.2.1.1. Strony transakcji............................................ 269
5.2.1.2. Aktywność albo bierność świadczącego.................... 271
5.2.1.3. Usługodawca jako podmiot opodatkowania – problem identyfikacji.... 272
5.2.2. Problem braku odpłatności....................................... 276
5.3. Propozycja jednolitej terminologii: usługa finansowa jako zachowanie podmiotu opodatkowania wobec określonego produktu finansowego.................................... 281
5.3.1. Transakcje posiadające za przedmiot określone produkty finansowe.................................................... 285
5.3.2. Pośrednictwo................................................................ 287
5.3.2.1. Znaczenie ogólne........................................... 287
5.3.2.2. Fikcja prawna z art. 28 dyrektywy 112 – pośrednik jako usługodawca....................... 291
5.3.2.3. Pośrednictwo a doradztwo.......................... 297
5.3.3. Zarządzanie.................................................................. 300
5.3.4. Przechowanie............................................................... 303
5.4. Propozycje rozwiązań dotyczących określonych produktów finansowych.......................................... 307
5.4.1. Kredyty i pożyczki...................................................... 307
5.4.2. Transakcje dotyczące pieniędzy................................ 310
5.4.3. Czynności pomocnicze............................................... 314
5.4.4. Instrumenty finansowe.............................................. 316
5.4.5. Dług.............................................................................. 332
5.4.5.1. Pojęcia wierzytelności i długu na gruncie języka prawnego w oparciu o analizę historyczną..................... 335
5.4.5.2. Powstanie wierzytelności............................. 342
5.4.5.3. Wygaśnięcie wierzytelności......................... 343
5.4.5.4. Zmiana stron transakcji............................... 343
5.4.5.5. Poręczenie długu........................................... 352
5.4.5.6. Faktoring........................................................ 352
5.4.5.7. Ściąganie długów........................................... 361
5.4.5.8. Czynniki przedmiotowe różnicujące zakres opodatkowania transakcji zmiany wierzyciela lub dłużnika......... 362
5.4.5.9. Ustalenie wynagrodzenia w transakcjach dotyczących długu........................................ 367
5.5. Podsumowanie....................................................................... 371
Rozdział 6
Przyszłość opodatkowania usług finansowych VAT................. 373
Bibliografia........................................................................................ 377
Orzecznictwo..................................................................................... 385
