Wstęp............................................................................................................................... 13
Część I. PODSTAWY RACHUNKOWOŚCI FINANSOWEJ
Rozdział 1. Pojęcie i istota rachunkowości.............................................. 19
1.1. Cele, zadania i funkcje rachunkowości.............................................................. 19
1.2. Użytkownicy informacji....................................................................................... 25
1.3. Nadrzędne zasady rachunkowości...................................................................... 30
Rozdział 2. Podstawowe kategorie finansowe i ogólne zasady ich pomiaru w rachunkowości................................. 43
2.1. Rachunkowość jako system pomiaru rzeczywistości gospodarczej............... 43
2.2. Podstawowe kategorie pomiaru systemu rachunkowości a sprawozdania finansowe....................................... 47
2.2.1. Aktywa i zobowiązania jako podstawowe kategorie pomiaru sytuacji finansowe............................................... 47
2.2.2. Przychody i koszty jako podstawowe kategorie pomiaru rentowności.................. 55
2.3. Ogólne zasady wyceny bilansowej oraz pomiaru dokonań............................. 59
2.3.1. Pomiar sytuacji finansowej a pomiar dokonań.................................... 59
2.3.2. Wycena wstępna aktywów i pasywów a ich wycena na dzień bilansowy............... 63
2.3.3. Zasady pomiaru przychodów i kosztów............................................... 78
Rozdział 3. Ogólne zasady sporządzania jednostkowego sprawozdania finansowego........ 82
3.1. Istota i cel sprawozdania finansowego............................................................... 82
3.2. Komponenty sprawozdania finansowego i ich charakterystyka........................... 84
3.2.1. Bilans......................................................................................................... 84
3.2.2. Rachunek zysków i strat.......................................................................... 89
3.2.3. Rachunek przepływów pieniężnych...................................................... 91
3.2.4. Zestawienie zmian w kapitale własnym................................................ 92
3.2.5. Informacja dodatkowa............................................................................ 93
3.3. Model sprawozdawczości finansowej według polskiego prawa bilansowego..... 94
Rozdział 4. Ewidencja księgowa........................................................ 109
4.1. Zdarzenia i operacje gospodarcze oraz ich klasyfikacja.................................. 109
4.2. Teoria konta i podwójnego zapisu księgowego................................................. 116
4.2.1. Istota konta księgowego.......................................................................... 116
4.2.2. Zasada podwójnego zapisu księgowego................................................ 117
4.2.3. Klasyfikacja kont...................................................................................... 119
4.3. Kontrola cyklu rejestracji operacji gospodarczych i polepszanie błędnych zapisów księgowych.............................. 125
4.4. Zakładowy plan kont............................................................................................ 130
4.4.1. Istota, cele i zadania planu kont............................................................. 130
4.4.2. Budowa klasycznego planu kont.......................................................... 132
4.4.3. Przykładowy plan kont – zespoły kont i ich opis................................. 135
4.5. Ujęcie ewidencyjne – przykładowe rozwiązania.............................................. 138
Część II. SZCZEGÓŁOWE ZASADY POMIARU, PREZENTACJI I EWIDENCJI standardowYCH KATEGORII SYSTEMU RACHUNKOWOŚCI
Rozdział 5. Rzeczowe i niematerialne aktywa trwałe................................ 145
5.1. Definiowanie pojęć............................................................................................... 145
5.1.1. Rzeczowe aktywa trwałe......................................................................... 145
5.1.2. Wartości niematerialne i prawne........................................................... 148
5.2. Klasyfikacja i zasady pomiaru............................................................................. 150
5.2.1. Środki trwałe............................................................................................ 150
5.2.2. Wartości niematerialne i prawne........................................................... 164
5.3. Zasady prezentacji w sprawozdaniu finansowym............................................. 168
5.3.1. Środki trwałe............................................................................................ 168
5.3.2. Wartości niematerialne i prawne........................................................... 169
5.4. Zasady ewidencji – schematy księgowań standardowych zdarzeń gospodarczych..... 171
5.5. Ujęcie sprawozdawcze i ewidencyjne – przykładowe rozwiązania................ 176
Rozdział 6. Inwestycje oraz aktywa i zobowiązania finansowe................................ 185
6.1. Definiowanie pojęć............................................................................................... 185
6.1.1. Inwestycje.................................................................................................. 185
6.1.2. Aktywa finansowe.................................................................................... 186
6.1.3. Zobowiązania finansowe......................................................................... 187
6.1.4. Instrumenty finansowe............................................................................ 187
6.2. Klasyfikacja i zasady pomiaru............................................................................. 188
6.2.1. Klasyfikacja inwestycji, a także aktywów i zobowiązań finansowych................ 188
6.2.2. Wycena inwestycji i aktywów i zobowiązań finansowych............ 189
6.3. Zasady prezentacji w sprawozdaniu finansowym............................................. 205
6.3.1. Inwestycje.................................................................................................. 205
6.3.2. Zobowiązania finansowe......................................................................... 208
6.4. Zasady ewidencji – schematy księgowań standardowych zdarzeń gospodarczych..... 210
6.5. Ujęcie sprawozdawcze i ewidencyjne – przykładowe rozwiązania................ 223
Rozdział 7. Rzeczowe aktywa obrotowe.............................. 236
7.1. Definiowanie pojęć............................................................................................... 236
7.2. Klasyfikacja i zasady pomiaru............................................................................. 239
7.3. Zasady prezentacji w sprawozdaniu finansowym............................................. 249
7.4. Zasady ewidencji – schematy księgowań standardowych zdarzeń gospodarczych..... 250
7.5. Ujęcie sprawozdawcze i ewidencyjne – przykładowe rozwiązania................ 255
Rozdział 8. Rozrachunki............................................................. 270
8.1. Definiowanie pojęć............................................................................................... 270
8.2. Klasyfikacja i zasady pomiaru............................................................................. 270
8.3. Zasady prezentacji w sprawozdaniu finansowym............................................. 291
8.4. Zasady ewidencji – schematy księgowań typowych zdarzeń gospodarczych 293
8.5. Ujęcie sprawozdawcze i ewidencyjne – przykładowe rozwiązania................ 301
Rozdział 9. Rozliczenia międzyokresowe i rezerwy................................. 316
9.1. Definiowanie pojęć............................................................................................... 316
9.1.1. Rozliczenia międzyokresowe.................................................................. 316
9.1.2. Rezerwy..................................................................................................... 317
9.2. Klasyfikacja i zasady pomiaru............................................................................. 317
9.2.1. Rozliczenia międzyokresowe czynne (RMC)....................................... 317
9.2.2. Rozliczenia międzyokresowe bierne (RMB)........................................ 318
9.2.3. Rozliczenia międzyokresowe przychodów (RMP).............................. 320
9.2.4. Rezerwy..................................................................................................... 322
9.3. Zasady prezentacji w sprawozdaniu finansowym............................................. 328
9.3.1. Rozliczenia międzyokresowe czynne.................................................... 328
9.3.2. Rozliczenia międzyokresowe bierne...................................................... 328
9.3.3. Rozliczenia międzyokresowe przychodów........................................... 329
9.3.4. Rezerwy..................................................................................................... 330
9.4. Zasady ewidencji – schematy księgowań typowych zdarzeń gospodarczych..... 330
9.4.1. Rozliczenia międzyokresowe czynne.................................................... 330
9.4.2. Rozliczenia międzyokresowe bierne...................................................... 333
9.4.3. Rozliczenia międzyokresowe przychodów........................................... 334
9.4.4. Rezerwy..................................................................................................... 336
9.5. Ujęcie sprawozdawcze i ewidencyjne – przykładowe rozwiązania................ 337
Rozdział 10. Kapitał własny.................................................... 343
10.1. Definiowanie pojęć............................................................................................... 343
10.2. Klasyfikacja i zasady pomiaru............................................................................. 344
10.3. Zasady prezentacji w sprawozdaniu finansowym............................................. 352
10.4. Zasady ewidencji – schematy księgowań typowych zdarzeń.......................... 354
10.5. Ujęcie sprawozdawcze i ewidencyjne – przykładowe rozwiązania................ 358
Rozdział 11. Zasady ustalania wyniku finansowego......................... 361
11.1. Definiowanie pojęć............................................................................................... 361
11.2. Klasyfikacja i zasady pomiaru przychodów i kosztów..................................... 362
11.2.1. Przychody................................................................................................. 362
11.2.2. Koszty........................................................................................................ 375
11.3. Zasady prezentacji w sprawozdaniu finansowym............................................. 391
11.4. Zasady ewidencji – schematy księgowań standardowych zdarzeń gospodarczych..... 395
11.5. Ujęcie sprawozdawcze i ewidencyjne – przykładowe rozwiązania................ 398
Rozdział 12. Polityka rachunkowości, błędy lat poprzednich i zmiany szacunków........... 416
12.1. Istota polityki rachunkowości............................................................................. 416
12.2. Zmiany polityki rachunkowości jednostki – jej przyczyny i skutki............... 418
12.3. Zmiany szacunków i błędy lat poprzednich...................................................... 427
12.4. Ujęcie sprawozdawcze i ewidencyjne – przykładowe rozwiązania................ 431
Część III. PODATKI I ZASADY ICH UJMOWANIA W SYSTEMIE RACHUNKOWOŚCI
Rozdział 13. Podatek jako szczególna kategoria finansowa systemu rachunkowości......... 441
13.1. Istota i klasyfikacja podatków............................................................................. 441
13.2. Zasady ujmowania podatków w systemie rachunkowości.............................. 450
13.3. Relacje między prawem bilansowym a prawem podatkowym....................... 453
Rozdział 14. Podatek od towarów i usług (VAT)............................................ 456
14.1. Istota i konstrukcja podatku od towarów i usług............................................. 456
14.2. Powstanie obowiązku podatkowego i odliczenia podatku VAT..................... 464
14.3. Zasady ewidencji podatku od towarów i usług................................................ 475
14.4. Ujęcie ewidencyjne – przykładowe rozwiązania.............................................. 481
Rozdział 15. Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)............................. 487
15.1. Istota i budowa podatku dochodowego od osób fizycznych.................... 487
15.2. Zasady ustalania i ewidencji zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych..... 492
15.3. Ujęcie ewidencyjne – przykładowe rozwiązania............................................... 496
Rozdział 16. Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT)................ 499
16.1. Istota i budowa podatku dochodowego od osób prawnych..................... 499
16.2. Przychody i koszty podatkowe............................................................................ 506
16.3. Zasady ewidencji podatku dochodowego.......................................................... 513
16.4. Ujęcie ewidencyjne – przykładowe rozwiązania.............................................. 516
Rozdział 17. Podatek dochodowy odroczony jako kategoria systemu rachunkowości....... 524
17.1. Zróżnicowanie wyniku finansowego i dochodu jako skutek rozbieżności prawa bilansowego i podatkowego.............. 524
17.2. Definiowanie pojęć............................................................................................... 528
17.3. Klasyfikacja i zasady pomiaru............................................................................. 531
17.4. Zasady prezentacji w sprawozdaniu finansowym............................................. 537
17.5. Zasady ewidencji – schematy księgowań typowych zdarzeń gospodarczych.................... 538
17.6. Ujęcie sprawozdawcze i ewidencyjne – przykładowe rozwiązania................ 541
ANEKSY
Aneks nr 1. Przykładowy plan kont – wykaz kont plastikowych i analitycznych............ 553
Aneks nr 2. Instrumenty finansowe według rozporządzenia o instrumentach finansowych................................. 577
A2.1. Definicje................................................................................................................ 577
A2.2. Zakres obowiązywania rozporządzenia o instrumentach finansowych....... 579
A2.3. Klasyfikacja aktywów finansowych i zobowiązań finansowych.................... 581
A2.4. Przeklasyfikowanie aktywów finansowych...................................................... 584
A2.5. Wycena aktywów finansowych i zobowiązań finansowych........................... 586
A2.5.1. Wycena na dzień początkowego ujęcia............................................. 586
A2.5.2. Wycena na dzień bilansowy................................................................ 588
A2.5.3. Utrata wartości aktywów finansowych.............................................. 593
A2.6. Zasady prezentacji w sprawozdaniu finansowym........................................... 598
A2.7. Zasady ewidencji................................................................................................. 605
A2.8. Ujęcie sprawozdawcze i ewidencyjne – przykładowe rozwiązania.............. 607
Aneks nr 3. Test wiedzy......................................................................... 634
Bibliografia..................................................................................................................... 653