Tytuł Wykonanie, niewykonanie i nienależyte wykonanie zobowiązania podatkowego Autor Maciej Ślifirczyk Język polski Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska SA ISBN 978-83-8124-883-9 kolekcja Monografie. Biblioteka Przeglądu Podatkowego Rok wydania 2018 ilość stron 548 Format pdf Spis treści Wykaz skrótów.................................................................................. 15
Wstęp................................................................................................... 21
Rozdział I. Zagadnienia ogólne dotyczące wykonania zobowiązania podatkowego................................... 29
1. Wykonanie zobowiązania podatkowego a stosunek zobowiązania podatkowego........................ 29
1.1. Stosunek prawny i jego podstawowe warianty................ 29
1.2. Zobowiązanie podatkowe jako komponent długu w stosunku zobowiązania podatkowego........................ 32
1.3. Element świadczenia w stosunku zobowiązania podatkowego.................................................. 35
1.4. Spełnienie świadczenia podatkowego a wykonanie zobowiązania podatkowego. Pojęcie wykonania zobowiązania podatkowego............................................. 39
1.5. Wykonanie zobowiązania podatkowego a wygaśnięcie zobowiązania podatkowego.................... 41
1.6. Wykonanie zobowiązania podatkowego a zapłata podatku............................................................... 43
1.7. Wykonanie zobowiązania podatkowego a instytucja zaliczki, raty i przedpłaty................................... 46
2. Oczekiwania formalne co do prawnej regulacji wykonania zobowiązania podatkowego..................... 52
3. Zasady dotyczące wykonania zobowiązania podatkowego.......................................................... 55
3.1. Uwagi ogólne...................................................................... 55
3.2. Zasada wygasania zobowiązania podatkowego w sposób efektywny............................................ 62
3.3. Zasada pieniężnego charakteru świadczenia podatkowego.................................................. 63
3.4. Zasada dobrowolnego wykonania zobowiązania podatkowego...................................................... 68
3.5. Zasada terminowego wykonania zobowiązania podatkowego...................................... 74
3.6. Zasada maksymalnie szerokiego katalogu sposobów wykonania zobowiązania podatkowego i zasada preferowania sposobów wykonania zobowiązania podatkowego formujących najmniejsze koszty globalne.................... 79
3.7. Zasada preferowania kompensacyjnych sposobów wykonania zobowiązania podatkowego........................ 83
3.8. Zasada ponoszenia odpowiedzialności za wykonanie zobowiązania podatkowego............................. 85
4. Pojęcie niewykonania i nienależytego wykonania zobowiązania podatkowego...................................... 87
4.1. Potrzeba wyodrębnienia pojęcia nienależytego wykonania zobowiązania podatkowego........................ 87
4.2. Niewykonanie a nienależyte wykonanie zobowiązania podatkowego............................................. 91
4.3. Problem niemożliwości spełnienia świadczenia podatkowego............................................. 95
Rozdział II. Ewolucja prawnej regulacji wykonania, niewykonania i nienależytego wykonania zobowiązania
podatkowego....................................................... 101
1. Wprowadzenie.......................................................................... 101
2. Okres międzywojenny............................................................. 102
3. Okres II wojny światowej – wzmianka.................................. 143
4. Okres powojenny...................................................................... 145
Rozdział III. Ogólne regulacje dotyczące wykonania zobowiązania podatkowego................................ 169
1. Kryteria ogólne precyzujące poprawny sposób wykonania zobowiązania podatkowego........................ 169
1.1. Oczekiwania konstytutywne i uzupełniające...................... 169
1.2. Recypient świadczenia podatkowego............................. 171
1.3. Wysokość świadczenia podatkowego............................. 173
1.4. Termin spełnienia świadczenia podatkowego.............. 174
1.5. Miejsce spełnienia świadczenia podatkowego.............. 179
1.6. Modyfikacja elementu długu po powstaniu stosunku zobowiązania podatkowego............................ 181
2. Aspekty proceduralne wykonania zobowiązania podatkowego................................................ 196
2.1. Wykonanie zobowiązania podatkowego jako rezultat oraz przedmiot zastosowania określonej procedury.... 196
2.2. Procedury wspomagające wykonanie zobowiązania podatkowego............................................... 197
2.2.1. Instytucja zaliczenia wpłaty.................................. 197
2.2.2. Pozostałe procedury............................................... 205
Rozdział IV. Zapłata i zużycie podatku.................................................................. 211
1. Zapłata podatku........................................................................ 211
1.1. Znaczenie i istota zapłaty podatku................................. 211
1.2. Prawna konstrukcja zapłaty podatku............................. 213
1.3. Przedmiot zapłaty podatku.............................................. 222
2. Szczególne formy zapłaty podatku........................................ 242
2.1. Zapłata podatku a przymusowa realizacja zobowiązania podatkowego przez wierzyciela podatkowego................ 242
2.2. Zaliczenie środków przyjętych jako zabezpieczenie na poczet zobowiązania podatkowego........................... 244
2.3. Zapłata podatku z zastosowaniem maszyn inkasujących..................................................... 247
2.4. Zapłata podatku z użyciem znaków skarbowych.......................................................... 249
2.5. Zapłata podatku papierami wartościowymi................. 259
3. Pobór podatku........................................................................... 265
Rozdział V. Zapłata i pobór podatku przy udziale innych podmiotów aniżeli podatnik albo pierwotny wierzyciel
podatkowy.................... 273
1. Uwagi wprowadzające............................................................. 273
2. Ogólne zagadnienia związane z dopuszczalnością wykonania zobowiązania podatkowego przez podmioty inne niżeli podatnik..................................................................... 275
3. Przejęcie prawa do pobierania podatku od pierwotnego wierzyciela podatkowego................. 280
4. Przejęcie długu od pierwotnego dłużnika podatkowego... 285
5. Wykonanie zobowiązania podatkowego przez zastępcę bezpośredniego, posłańca, osoby działające w charakterze organów podatnika albo organów podatkowych............................................................................. 286
5.1. Wykonanie zobowiązania podatkowego poprzez przedstawiciela ustawowego.................................. 286
5.2. Wykonanie zobowiązania podatkowego przez pełnomocnika.......................................................... 288
5.3. Wykonanie zobowiązania podatkowego przez posłańca.................................................................... 291
5.4. Wykonanie zobowiązania podatkowego poprzez osoby działające w charakterze organów podatnika............... 292
5.5. Wykonanie zobowiązania podatkowego przy udziale osób działających w charakterze organów
administracji...................................................... 293
6. Wykonanie zobowiązania podatkowego przez podmioty, które działają we własnym imieniu i na rachunek stron stosunku zobowiązania podatkowego (zastępstwo pośrednie)............................................................. 294
6.1. Uwagi ogólne...................................................................... 294
6.2. Delegowany pobór podatku............................................. 295
6.3. Wykonanie zobowiązania podatkowego z udziałem przedstawiciela podatkowego.......................................... 301
6.4. Wykonanie zobowiązania podatkowego zamiast podatnika przez podmioty potencjalnie odpowiedzialne podatkowo, poprzez członków rodziny podatnika i przez inne podmioty............................. 302
7. Wykonanie zobowiązania podatkowego z udziałem podmiotów wykonujących usługi płatnicze na rzecz stron stosunku zobowiązania podatkowego................................... 312
Rozdział VI. Pozostałe sposoby wykonania zobowiązania podatkowego................... 341
1. Kompensacyjne sposoby wykonania zobowiązania podatkowego................................................... 341
1.1. Uwagi ogólne...................................................................... 341
1.2. Potrącenie prawnopodatkowe......................................... 354
1.3. Zaliczenie nadpłaty podatku........................................... 361
1.4. Zaliczenie zwrotu podatku.............................................. 369
2. Wykonanie zobowiązania podatkowego przez spełnienie świadczenia niepieniężnego.................. 372
2.1. Uwagi ogólne...................................................................... 372
2.2. Budowa prawna wykonania zobowiązania podatkowego przez przeniesienie własności rzeczy albo praw posiadajątkowych na podstawie art. 66 o.p....................................... 380
2.3. Inne przypadki wykonania zobowiązania podatkowego w związku z przeniesieniem praw posiadajątkowych............... 392
Rozdział VII. Nienależyte wykonanie zobowiązania podatkowego ze względu na czas spełnienia świadczenia podatkowego........ 397
1. Świadczenie podatkowe przed terminem płatności............ 397
2. Świadczenie podatkowe po terminie płatności.................... 400
2.1. Pojęcie zaległości podatkowej.......................................... 400
2.2. Konsekwencje wystąpienia zaległości podatkowej – zagadnienia ogólne..................................... 408
2.3. Odsetki od zaległości podatkowych............................... 412
2.3.1. Zagadnienia pojęciowe........................................... 412
2.3.2. Geneza instytucji odsetek od zaległości podatkowych........................................................... 414
2.3.3. Funkcje instytucji odsetek od zaległości podatkowych........................................................... 417
2.3.4. Konstrukcja prawna odsetek od zaległości podatkowych........................................................... 421
2.3.5. Stawka odsetek od zaległości podatkowych....... 427
2.3.6. Okres naliczania odsetek od zaległości podatkowych........................................................... 440
2.3.7. Podstawa naliczania odsetek od zaległości podatkowych........................................................... 457
Rozdział VIII. Pozostałe przypadki nienależytego wykonania zobowiązania podatkowego.................... 461
1. Nienależyte wykonanie zobowiązania podatkowego ze względów podmiotowych.............................. 461
1.1. Nienależyte wykonanie zobowiązania podatkowego ze względu na podmiot wykonujący świadczenie
podatkowe........................................................................... 461
1.2. Problem nienależytego wykonania zobowiązania podatkowego ze względu na podmiot uzyskujący świadczenie podatkowe.................................................... 465
2. Nienależyte wykonanie zobowiązania podatkowego ze względu na miejsce spełnienia świadczenia.................... 469
2.1. Nieprawidłowości co do właściwości organu podatkowego reprezentującego wierzyciela podatkowego................ 469
2.2. Nieprawidłowości co do rachunku płatniczego organu podatkowego reprezentującego wierzyciela
podatkowego...................................................................... 474
2.3. Pominięcie obligatoryjnego pośrednika przy wykonaniu świadczenia podatkowego.................. 475
3. Nienależyte wykonanie zobowiązania podatkowego ze względu na sposób albo przedmiot świadczenia............... 480
4. Nienależyte wykonanie zobowiązania podatkowego związane z udziałem podmiotów świadczących usługi
płatnicze......................................................................... 496
5. Nienależyte wykonanie zobowiązania podatkowego związane z nieprawidłowościami w zakresie poboru podatku przez płatnika............................................................ 499
6. Nieprawidłowości wymiaru i rozstrzygnięć dotyczących wykonania zobowiązania podatkowego............................... 501
6.1. Zmiana wymiaru zobowiązania podatkowego a poprawnieść wykonania zobowiązania podatkowego.................. 501
6.2. Wadliwość rozstrzygnięć konstytuujących, warunkujących lub stwierdzających wykonanie zobowiązania
podatkowego............................................. 506
Zakończenie....................................................................................... 513
Bibliografia......................................................................................... 533
Wstęp................................................................................................... 21
Rozdział I. Zagadnienia ogólne dotyczące wykonania zobowiązania podatkowego................................... 29
1. Wykonanie zobowiązania podatkowego a stosunek zobowiązania podatkowego........................ 29
1.1. Stosunek prawny i jego podstawowe warianty................ 29
1.2. Zobowiązanie podatkowe jako komponent długu w stosunku zobowiązania podatkowego........................ 32
1.3. Element świadczenia w stosunku zobowiązania podatkowego.................................................. 35
1.4. Spełnienie świadczenia podatkowego a wykonanie zobowiązania podatkowego. Pojęcie wykonania zobowiązania podatkowego............................................. 39
1.5. Wykonanie zobowiązania podatkowego a wygaśnięcie zobowiązania podatkowego.................... 41
1.6. Wykonanie zobowiązania podatkowego a zapłata podatku............................................................... 43
1.7. Wykonanie zobowiązania podatkowego a instytucja zaliczki, raty i przedpłaty................................... 46
2. Oczekiwania formalne co do prawnej regulacji wykonania zobowiązania podatkowego..................... 52
3. Zasady dotyczące wykonania zobowiązania podatkowego.......................................................... 55
3.1. Uwagi ogólne...................................................................... 55
3.2. Zasada wygasania zobowiązania podatkowego w sposób efektywny............................................ 62
3.3. Zasada pieniężnego charakteru świadczenia podatkowego.................................................. 63
3.4. Zasada dobrowolnego wykonania zobowiązania podatkowego...................................................... 68
3.5. Zasada terminowego wykonania zobowiązania podatkowego...................................... 74
3.6. Zasada maksymalnie szerokiego katalogu sposobów wykonania zobowiązania podatkowego i zasada preferowania sposobów wykonania zobowiązania podatkowego formujących najmniejsze koszty globalne.................... 79
3.7. Zasada preferowania kompensacyjnych sposobów wykonania zobowiązania podatkowego........................ 83
3.8. Zasada ponoszenia odpowiedzialności za wykonanie zobowiązania podatkowego............................. 85
4. Pojęcie niewykonania i nienależytego wykonania zobowiązania podatkowego...................................... 87
4.1. Potrzeba wyodrębnienia pojęcia nienależytego wykonania zobowiązania podatkowego........................ 87
4.2. Niewykonanie a nienależyte wykonanie zobowiązania podatkowego............................................. 91
4.3. Problem niemożliwości spełnienia świadczenia podatkowego............................................. 95
Rozdział II. Ewolucja prawnej regulacji wykonania, niewykonania i nienależytego wykonania zobowiązania
podatkowego....................................................... 101
1. Wprowadzenie.......................................................................... 101
2. Okres międzywojenny............................................................. 102
3. Okres II wojny światowej – wzmianka.................................. 143
4. Okres powojenny...................................................................... 145
Rozdział III. Ogólne regulacje dotyczące wykonania zobowiązania podatkowego................................ 169
1. Kryteria ogólne precyzujące poprawny sposób wykonania zobowiązania podatkowego........................ 169
1.1. Oczekiwania konstytutywne i uzupełniające...................... 169
1.2. Recypient świadczenia podatkowego............................. 171
1.3. Wysokość świadczenia podatkowego............................. 173
1.4. Termin spełnienia świadczenia podatkowego.............. 174
1.5. Miejsce spełnienia świadczenia podatkowego.............. 179
1.6. Modyfikacja elementu długu po powstaniu stosunku zobowiązania podatkowego............................ 181
2. Aspekty proceduralne wykonania zobowiązania podatkowego................................................ 196
2.1. Wykonanie zobowiązania podatkowego jako rezultat oraz przedmiot zastosowania określonej procedury.... 196
2.2. Procedury wspomagające wykonanie zobowiązania podatkowego............................................... 197
2.2.1. Instytucja zaliczenia wpłaty.................................. 197
2.2.2. Pozostałe procedury............................................... 205
Rozdział IV. Zapłata i zużycie podatku.................................................................. 211
1. Zapłata podatku........................................................................ 211
1.1. Znaczenie i istota zapłaty podatku................................. 211
1.2. Prawna konstrukcja zapłaty podatku............................. 213
1.3. Przedmiot zapłaty podatku.............................................. 222
2. Szczególne formy zapłaty podatku........................................ 242
2.1. Zapłata podatku a przymusowa realizacja zobowiązania podatkowego przez wierzyciela podatkowego................ 242
2.2. Zaliczenie środków przyjętych jako zabezpieczenie na poczet zobowiązania podatkowego........................... 244
2.3. Zapłata podatku z zastosowaniem maszyn inkasujących..................................................... 247
2.4. Zapłata podatku z użyciem znaków skarbowych.......................................................... 249
2.5. Zapłata podatku papierami wartościowymi................. 259
3. Pobór podatku........................................................................... 265
Rozdział V. Zapłata i pobór podatku przy udziale innych podmiotów aniżeli podatnik albo pierwotny wierzyciel
podatkowy.................... 273
1. Uwagi wprowadzające............................................................. 273
2. Ogólne zagadnienia związane z dopuszczalnością wykonania zobowiązania podatkowego przez podmioty inne niżeli podatnik..................................................................... 275
3. Przejęcie prawa do pobierania podatku od pierwotnego wierzyciela podatkowego................. 280
4. Przejęcie długu od pierwotnego dłużnika podatkowego... 285
5. Wykonanie zobowiązania podatkowego przez zastępcę bezpośredniego, posłańca, osoby działające w charakterze organów podatnika albo organów podatkowych............................................................................. 286
5.1. Wykonanie zobowiązania podatkowego poprzez przedstawiciela ustawowego.................................. 286
5.2. Wykonanie zobowiązania podatkowego przez pełnomocnika.......................................................... 288
5.3. Wykonanie zobowiązania podatkowego przez posłańca.................................................................... 291
5.4. Wykonanie zobowiązania podatkowego poprzez osoby działające w charakterze organów podatnika............... 292
5.5. Wykonanie zobowiązania podatkowego przy udziale osób działających w charakterze organów
administracji...................................................... 293
6. Wykonanie zobowiązania podatkowego przez podmioty, które działają we własnym imieniu i na rachunek stron stosunku zobowiązania podatkowego (zastępstwo pośrednie)............................................................. 294
6.1. Uwagi ogólne...................................................................... 294
6.2. Delegowany pobór podatku............................................. 295
6.3. Wykonanie zobowiązania podatkowego z udziałem przedstawiciela podatkowego.......................................... 301
6.4. Wykonanie zobowiązania podatkowego zamiast podatnika przez podmioty potencjalnie odpowiedzialne podatkowo, poprzez członków rodziny podatnika i przez inne podmioty............................. 302
7. Wykonanie zobowiązania podatkowego z udziałem podmiotów wykonujących usługi płatnicze na rzecz stron stosunku zobowiązania podatkowego................................... 312
Rozdział VI. Pozostałe sposoby wykonania zobowiązania podatkowego................... 341
1. Kompensacyjne sposoby wykonania zobowiązania podatkowego................................................... 341
1.1. Uwagi ogólne...................................................................... 341
1.2. Potrącenie prawnopodatkowe......................................... 354
1.3. Zaliczenie nadpłaty podatku........................................... 361
1.4. Zaliczenie zwrotu podatku.............................................. 369
2. Wykonanie zobowiązania podatkowego przez spełnienie świadczenia niepieniężnego.................. 372
2.1. Uwagi ogólne...................................................................... 372
2.2. Budowa prawna wykonania zobowiązania podatkowego przez przeniesienie własności rzeczy albo praw posiadajątkowych na podstawie art. 66 o.p....................................... 380
2.3. Inne przypadki wykonania zobowiązania podatkowego w związku z przeniesieniem praw posiadajątkowych............... 392
Rozdział VII. Nienależyte wykonanie zobowiązania podatkowego ze względu na czas spełnienia świadczenia podatkowego........ 397
1. Świadczenie podatkowe przed terminem płatności............ 397
2. Świadczenie podatkowe po terminie płatności.................... 400
2.1. Pojęcie zaległości podatkowej.......................................... 400
2.2. Konsekwencje wystąpienia zaległości podatkowej – zagadnienia ogólne..................................... 408
2.3. Odsetki od zaległości podatkowych............................... 412
2.3.1. Zagadnienia pojęciowe........................................... 412
2.3.2. Geneza instytucji odsetek od zaległości podatkowych........................................................... 414
2.3.3. Funkcje instytucji odsetek od zaległości podatkowych........................................................... 417
2.3.4. Konstrukcja prawna odsetek od zaległości podatkowych........................................................... 421
2.3.5. Stawka odsetek od zaległości podatkowych....... 427
2.3.6. Okres naliczania odsetek od zaległości podatkowych........................................................... 440
2.3.7. Podstawa naliczania odsetek od zaległości podatkowych........................................................... 457
Rozdział VIII. Pozostałe przypadki nienależytego wykonania zobowiązania podatkowego.................... 461
1. Nienależyte wykonanie zobowiązania podatkowego ze względów podmiotowych.............................. 461
1.1. Nienależyte wykonanie zobowiązania podatkowego ze względu na podmiot wykonujący świadczenie
podatkowe........................................................................... 461
1.2. Problem nienależytego wykonania zobowiązania podatkowego ze względu na podmiot uzyskujący świadczenie podatkowe.................................................... 465
2. Nienależyte wykonanie zobowiązania podatkowego ze względu na miejsce spełnienia świadczenia.................... 469
2.1. Nieprawidłowości co do właściwości organu podatkowego reprezentującego wierzyciela podatkowego................ 469
2.2. Nieprawidłowości co do rachunku płatniczego organu podatkowego reprezentującego wierzyciela
podatkowego...................................................................... 474
2.3. Pominięcie obligatoryjnego pośrednika przy wykonaniu świadczenia podatkowego.................. 475
3. Nienależyte wykonanie zobowiązania podatkowego ze względu na sposób albo przedmiot świadczenia............... 480
4. Nienależyte wykonanie zobowiązania podatkowego związane z udziałem podmiotów świadczących usługi
płatnicze......................................................................... 496
5. Nienależyte wykonanie zobowiązania podatkowego związane z nieprawidłowościami w zakresie poboru podatku przez płatnika............................................................ 499
6. Nieprawidłowości wymiaru i rozstrzygnięć dotyczących wykonania zobowiązania podatkowego............................... 501
6.1. Zmiana wymiaru zobowiązania podatkowego a poprawnieść wykonania zobowiązania podatkowego.................. 501
6.2. Wadliwość rozstrzygnięć konstytuujących, warunkujących lub stwierdzających wykonanie zobowiązania
podatkowego............................................. 506
Zakończenie....................................................................................... 513
Bibliografia......................................................................................... 533
