Wstęp Kontrola wykonywanych czynności odbywa się praktycznie we wszystkich obszarach funkcjonowania człowieka, instytucji czy przedsiębiorstw. Trudno sobie wyobrazić brak procedur sprawdzania efektów, stanu czy zmian wprowadzanych w podmiotach gospodarczych.
Tym bardziej tak znaczna jest potrzeba kontrolowania działalności jednostek sektora finansów publicznych, wobec których wymagania do ich poprawnego realizowania obowiązków i nałożonych zadań są stanowczo obszerne.
Zwłaszcza, że konsekwencje braku dobrego funkcjonowania określonych instytucji ponoszą bezpośrednio ich kierownicy, a pośrednio politycy sprawujący władzę w danym okresie. Stąd bardzo ważne jest wdrażanie i przestrzeganie procedur i zasad prowadzenia kontroli w tego typu podmiotach.
Głównym celem niniejszej monografii jest próba przedstawienia różnorodnych aspektów dotyczących kontroli, zwłaszcza kontroli zarządczej w określonych jednostkach sektora finansów publicznych. Przy czym jest to ujęcie wieloautorskie, stąd czasami odmiennie akcentowane są określone problemy.
Wartością dodaną publikacji jest także połączenie wiedzy teoretycznej z bogatym doświadczeniem zawodowym większości autorów, pracujących w sektorze finansów publicznych. Monografia składa się z trzynastu rozdziałów.
W pierwszym rozdziale autorstwa Doroty Kubiś przedstawiono kontrolę zarządczą jako instrument zapewniający dyscyplinę finansów publicznych. Autorka opisała podstawowe obowiązki osób bezpośrednio zaangażowanych w proces kontroli zarządczej oraz kwestie odpowiedzialności w tym zakresie.
Rozdział drugi napisany przez Barbarę Majewską dotyczy teoretycznego i praktycznego ujęcia problematyki systemu kontroli wewnętrznej. W tym celu przeanalizowany został taki system w Wojewódzkim Ośrodku Ruchu Drogowego w Warszawie.
W rozdziale trzecim Angelika Rejmanowska dokonała charakterystyki kwestii związanych z brakiem lub niepoprawnym wykonaniem obowiązków w zakresie kontroli zarządczej w kontekście naruszenia dyscypliny finansów publicznych.
Przedstawiono dodatkowo wybrane problemy orzecznicze dotyczące tego obszaru. Autor czwartego rozdziału, Cezary Liberadzki, opisał zadania Najwyższej Izby Kontroli w systemie kontroli państwowej oraz jej wpływ na instytucje państwa.
Zaprezentowane zostały na dodatek zasady innowacyjnania kontrolnego prowadzonego poprzez NIK oraz zawarto wyniki takiej kontroli w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych i w Starostwie Powiatowym w Płońsku. W rozdziale piątym Monika Barszczewska przeanalizowała najczęstsze uchybienia procedur zamówień publicznych, a także możliwość ich identyfikacji zwłaszcza w procesach kontroli zarządczej.
Temat niezwykle widoczny z uwagi na wysoki stopień skomplikowania przepisów prawnych w zakresie zamówień publicznych i ich interpretacji poprzez najróżniejsze instytucje i organy. Rozdział szósty dotyczy funkcjonowania kontroli zarządczej w Biurze Polonijnym Kancelarii Senatu.
Jego autorka Agata Domańska przedstawiła główne teoretyczne i funkcjonalne aspekty związane z tym obszarem, a także dokonała oceny używanych tam rozwiązań w zakresie kontroli zarządczej. Autorka siódmego rozdziału, Anna Szelka, scharakteryzowała działanie kontroli zarządczej w jednostce samorządu terytorialnego na przykładzie Urzędu Miasta Żory.
Opisany został ponadto aspekt samooceny kontroli zarządczej, która funkcjonuje w tym mieście. Ósmy rozdział autorstwa Marty Pikulińskiej posiada analizę rozwiązań w zakresie kontroli wewnętrznej, które obowiązują i są używane w jednostkach szkolnictwa wyższego.
Badania przeprowadzono w Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie. W dziewiątym rozdziale Sylwia Baer przedstawiła wybrane aspekty kontroli celno-skarbowej w Polsce, uwzględniając przekształcenia dokonywane w organizacji służb skarbowych.
wskazano niektóre świeże regulacje obowiązujące w przepisach prawnych o Krajowej Administracji Skarbowej. Rozdział dziesiąty dotyczy kontrolowania użytkowania środków unijnych. Badania w tym obszarze przeprowadził Krzysztof Szydłak, na przykładzie Programu Interreg VA Brandenburgia-Polska.
Kontrola funduszy unijnych jest o tyle znaczna, gdyż nieprawidłowe ich wydatkowanie, oznacza niesfinalizowanie projektu, a tym samym zwrot takich środków. W rozdziale jedenastym Marcin Warda przedstawił wybrane kwestie dotyczące prowadzenia kontroli wykonywania zadań w Ministerstwie Obrony Narodowej i jednostkach mu podległych.
Temat niebanalny z uwagi na specyfikę działań podejmowanych w tym obszarze i konieczność silnego sformalizowania procedur. Rozdział dwunasty autorstwa Jakuba Jamki posiada analizę kontroli w kontekście sprawowanego nadzoru ministrów nad fundacjami w Polsce.
Poruszono w nim też kwestie kontrolowania fundacji pod kątem przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu. Ostatni, trzynasty rozdział, którego autorką jest Agata Kosowska, dotyczy charakterystyki funkcjonowania i kontroli agencji wykonawczych.
Temat ważny z uwagi na wymóg klarowności w działaniu takich podmiotów w kraju. Zawarte w monografii tematy badawcze oczywiście nie wyczerpują problematyki przeróżnego rodzaju kontroli w finansach publicznych, lecz są bez dwóch zdań próbą ukazania obecnego podejścia do tych kwestii w przeróżnych podmiotach i obszarach.
Przestawione mocne strony, ale i liczne słabości w postępowaniach kontrolnych wpisują się w trend doskonalenia tych procesów. Stąd zdobycie wiedzy na temat aktualnych trendów w tym obszarze popartych niebanalnymi badaniami jest potężną stroną prezentowanej monografii.
Pragnę serdecznie podziękować Dziekanom Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie, dr. Hab. Romanowi Sobieckiemu, prof. SGH i dr. Hab. Gabrielowi Główce, prof. SGH za przychylność i pomoc w wydaniu niniejszej monografii.
