W przeszłości – ze względu na posiadane wyższe wykształcenie i względnie wysoką pozycję posiadajątkową – medycy wchodzili w skład wąskich lokalnych elit społecznych. Zjawisko to było stanowczo widoczne na prowincji.
Sytuacja ta predestynowała ich do odgrywania pokaźnych ról społecznych. Poza wykonywaniem zawodu byli animatorami lokalnego życia kulturalnego i gospodarczego. Kierowani patriotycznym obowiązkiem stanowili często siłę napędową pracy organicznej, ważnej w czasach zaborów i w niepodległym państwie.
Gdy Polski nie było na mapie Europy, włączali się w konspirację. Działania medyków wykraczały więc nieraz poza ich rudymentarne obowiązki zawodowe. Celem książki jest przedstawienie zarysu powyższego zjawiska.
Autorzy skupiają się zwykle na XIX i XX wieku – czasie, w którym ukształtowały i upowszechniły się pojęcia współczesnego patriotyzmu i wyrosłej na gruncie oświeceniowym społecznej użyteczności jednostek.
Przejawy tytułowej aktywności widoczne były jednak już w epoce nowożytnej. Monografia ta jest przyczynkiem do dalszych badań z zakresu biografistyki i prozopografii. Ukazała się dzięki wsparciu finansowemu Urzędu Miasta Bydgoszczy.
Stanowi wkład Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu w obchody Bydgoskiego Roku Wolności (2019 r.).
